Ελληνική "σοβιετία": Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα

Το τέλος της ελληνικής “σοβιετίας”: Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα…

H Ελλάδα μοιάζει με το τελευταίο σοβιετικό καθεστώς στην Ευρώπη. Αρκετοί το θεωρούν αυτό υπερβολή και απότοκο κάποια αντικομουνιστικής υστερίας.

Η άποψή μου στηρίζεται σε ομοιότητες σε βασικά κοινωνικά και πολιτικά αρχέτυπα εκπόρευσης και αποδοχής της εξουσίας στη δομή της λειτουργίας του κράτους, της κοινωνίας και της οικονομίας.

Στο βιβλίο «Στην Ευρώπη. Ταξίδια στον 20ο αιώνα» ο Χεϊρτ Μακ περιγράφει κάπου, την εικόνα σε ένα ξενοδοχείο της Αγίας Πετρούπολης λίγα χρόνια μετά την πτώση. Είναι μια τραπεζαρία που έχει παντού πινακίδες “Μη Καπνίζετε” και στα τραπέζια όλοι καπνίζουν.

Ο ίδιος αιτιολογεί την παραμονή των πινακίδων στη θέση τους από την δυνατότητα άσκησης εξουσίας που δίνουν στον υπεύθυνο του χώρου, να εκχωρεί κατά παρέκκλιση άτυπη άδεια σε κάποιον να καπνίζει ή μη, συνήθως έναντι «ανοχόσημου» κατά το «γρηγορόσημο».

Η εικόνα αυτή, που αποτελεί χαρακτηριστική παρενέργεια του τρόπου που λειτουργούσε η σοβιετική γραφειοκρατία, μοιάζει πολύ με τον τρόπο που λειτουργούν και εφαρμόζονται οι νόμοι στην Ελλάδα.

Το κόμμα της νομενκλατούρας…

Μια πιο σημαντική ομοιότητα όμως είναι ο ρόλος του κομματικού μηχανισμού ως φορέα επαγγελματικής προόδου και ανάδειξης στην δημόσια διοίκηση και όχι μόνο.

Το σοβιετικό μοντέλο κατέληξε όπως κατέληξε, και λόγω απουσίας αξιοκρατικών μηχανισμών, σαν αυτούς που εξασφαλίζει ο μηχανισμός της αγοράς στις ανοιχτές κοινωνίες και οικονομίες.

Εκατομμύρια άνθρωποι γινόντουσαν μέλη του κόμματος, όχι γιατί πίστευαν τα κομμουνιστικά ιδεώδη, αλλά για να εξασφαλίσουν μια επαγγελματική αποκατάσταση σε κάποια θέση ευθύνης στον γραφειοκρατικό μηχανισμό.

Στην Ελλάδα, αρχής γενομένης από τις φοιτητικές παρατάξεις, που αν έχουν φιλότιμο τα κόμματα θα πρέπει να αποκηρύξουν και να καταργήσουν, κανείς δεν οργανώνεται σε κόμμα ή συνδικάτο για κανένα άλλο λόγω, πέραν των οφελών που εξασφαλίζει αυτό. Σε όλα τα κόμματα, μηδενός εξαιρουμένου.

Στη Ελλάδα δεν απαγορεύεται το ιδιωτικώς επιχειρείν, όπως στην σοβιετία, αλλά η γραφειοκρατία και η διαφθορά είναι τόσο ανεπτυγμένες που ο μόνος τρόπος που συμφέρει σε κάποιον να κάνει επιχείρηση είναι να κλέβει το κράτος σε συνεργασία με την γραφειοκρατία.

Στη σοβιετία δεν έκλεβαν το κράτος σαν επιχειρήσεις, αλλά σαν ιδιώτες καλύπτοντας τις αδυναμίες του κεντρικού σχεδιασμού να εξασφαλίσει επάρκεια και ποικιλία αγαθών.

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί ο κομμουνισμός κατέρρευσε χωρίς να προβληθεί αντίσταση από τα δεκάδες εκατομμύρια των μελών των κομμουνιστικών κομμάτων. Ο Βίκτορ Σεμπαστιέν στο βιβλίο «Η πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας» που κυκλοφόρησε πριν μερικούς μήνες εντοπίζει το λόγο, ακριβώς στο γεγονός πως αυτοί οι άνθρωποι είχαν γίνει μέλη για μια καλύτερη επαγγελματική εξέλιξη.

Από τη στιγμή που τα καθεστώτα είχαν χρεοκοπήσει οικονομικά και έπρεπε να πληρώνουν τεράστια ποσά σε τόκους, ενώ η παραγωγική μηχανή είχε διαλυθεί, οι επαγγελματικές προοπτικές είχαν καταρρεύσει μαζί με την αδυναμία του συστήματος να τους θρέψει.

Οι νόμοι της ανομίας…

Ένα άλλο σημείο ομοιότητας της Ελλάδας με το σοβιετικό μοντέλο και απόστασης από αυτό των δυτικών δημοκρατιών είναι η νομοθεσία.

Ο Νίκολας Νασιμ Ταλεμπ στο βιβλίο του «Στην πλάνη του τυχαίου» αναφέρει τα εξής χαρακτηριστικά: «Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι δυτικοί επιχειρηματίες που ανακατεύτηκαν με αυτό που στη συνέχεια έγινε η Ρωσία ανακάλυψαν ένα ενοχλητικό (διασκεδαστικό) γεγονός για το νομικό σύστημα: περιείχε αντιφατικούς και αλληλοαντικρουόμενους νόμους. Όλα εξαρτώνται από το ποιο κεφάλαιο του κώδικα άνοιγες.

Δεν ξέρω αν οι Ρώσοι το έκαναν αυτό επίτηδες, για πλάκα (στο κάτω-κάτω έζησαν πολλά, ατέλειωτα χρόνια καταπίεσης), αλλά η σύγχυση οδήγησε σε καταστάσεις που κάποιος έπρεπε να παραβιάσει ένα νόμο για μπορέσει να συμμορφωθεί με κάποιον άλλο»…

Οι ομοιότητες με το νεοελληνικό μοντέλο, στο σημείο αυτό, είναι εκπληκτικές.

Αυτό που δεν έχει αντιληφθεί ο Ταλέμπ, καθώς δεν έζησε από κοντά ούτε το σοβιετικό ούτε το ελληνικό κρατικοδίαιτο σύστημα της διεφθαρμένης δημόσιας γραφειοκρατίας, είναι πως το σύστημα επιδιώκει την αντιφατική πολυνομία για να προσπορίζει έσοδα από αυτό.

Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι απλή και έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές στην ιστορία. Η εκ του μηδενός ανασύσταση του νομικού πλαισίου με λιτό και συνεκτικό χαρακτήρα.

Ο Μέγας Ναπολέων όταν αντιμετώπισε μια παρόμοια κατάσταση στην Γαλλία εφάρμοσε το Ναπολεόντειο Κώδικα, ένα λιτό συνεκτικό σύστημα.

Τα χρέη

Τα ανατολικοευρωπαϊκά καθεστώτα κατέρρευσαν από τα πολλά χρέη που είχαν συσσωρεύσει, όταν η ΕΣΣΔ τα εγκατέλειψε στη τύχη τους σε μια προσπάθεια να αποφύγει η ίδια την κατάρρευση μέσω των μεταρρυθμίσεων, της περεστρόικα και της γκλασνοστ όπως τις σηματοδότησαν.

Οι ομοιότητες του ελληνικού μοντέλου που χρεοκόπησε είναι περισσότερες από τις παραπάνω. Δεν είναι τυχαίες οι ομοιότητες της χρεοκοπίας μας με αυτές του σοβιετικού μοντέλου. Τυχαίο δεν θα είναι επίσης πως η οδός της μελλοντικής εξόδου από τη χρεοκοπία θα μοιάζει αρκετά με το δρόμο που διάνυσαν η Βουλγαρία, η Αλβανία και οι άλλες σοβιετικές «δημοκρατίες», τηρουμένων των αναλογιών.

Οι αναλογίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι ότι ο «ημίαιμος» καπιταλισμός έχει εξασφαλίσει αρκετό πλούτο στη ελληνική κοινωνία στις δεκαετίες μετά τον πόλεμο. Το «λίπος» αυτό θα κάνει την προσαρμογή των νοοτροπιών στα δεδομένα μια ανοιχτής και ανταγωνιστικής οικονομίας πιο εύκολη.

Παρ’ όλα αυτά η δυσκολίες είναι ήδη σημαντικές και δεν έχουν κορυφωθεί ακόμη.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr