Ο τρόπος με τον οποίο επιβλήθηκε η απαγόρευση εγείρει σοβαρό ζήτημα συνταγματικότητας

Κατά την άποψή μου ο τρόπος με τον οποίο επιβλήθηκε από την κυβέρνηση η απαγόρευση των συναθροίσεων εγείρει, δυστυχώς, σοβαρό ζήτημα συνταγματικότητας, την οποία δεν πρέπει να παρακάμψουμε ή να αποσιωπήσουμε, λόγω της κρισιμότητας του προβλήματος της πανδημίας.

Στην πραγματικότητα, αυτό που αποφασίστηκε είναι η αναστολή του δικαιώματος του συνέρχεσθαι από τις 15 έως τις 18 Νοεμβρίου, με απόφαση του Αρχηγού της Αστυνομίας. Μια τέτοια αναστολή, όμως, δεν προβλέπεται στο Σύνταγμά μας παρά μόνο αν ενεργοποιηθεί το άρθρο 48 του Συντάγματος («κατάσταση πολιορκίας») και μόνο για συγκεκριμένους λόγους, που δεν συντρέχουν εν προκειμένω.

Οσο δε για το άρθρο 11 του Συντάγματος, αυτό προφανώς δεν προβλέπει γενική προληπτική απαγόρευση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι. Προβλέπει δυνατότητα συγκεκριμένης απαγόρευσης, από τους επικεφαλής της οικείας τοπικής ή περιφερειακής αστυνομικής αρχής, με αιτιολογημένη απόφαση και για συγκεκριμένους λόγους («δημόσια ασφάλεια» και «σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής»).

Τίποτε όμως από όλα αυτά δεν ισχύει στη συγκεκριμένη περίπτωση και άρα η επίκληση του άρθρου 11 του Συντάγματος είναι απλώς παραπλανητική. Παραπλανητική, επίσης, είναι και η επίκληση της ερμηνευτικής δήλωσης του άρθρου 5 παρ. 4, πρώτον διότι αναφέρεται σε άλλο δικαίωμα (ελευθερία κίνησης) και δεύτερον διότι, σε κάθε περίπτωση, αναφέρεται σε ατομικά διοικητικά μέτρα.

Τέλος, ατυχής είναι και η επίκληση «της από 4.11.2020 γνώμης της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας έναντι του κορονοϊού COVID-19» δεδομένου ότι αυτή εξεδόθη εν όψει της Κοινής Υπουργικής Απόφασης της 6.11.2020, η οποία όμως, παρότι τροποποιήθηκε στις 10.11.2020, εξαιρεί ρητά από την απαγόρευση τις «δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις του άρθρου 11 του Συντάγματος και του ν. 4703/2020».

Η μόνη επίκληση της απόφασης που πράγματι έχει νομική βάση είναι αυτή της «παρ. 2 του άρθρου εξηκοστού όγδοου της από 20.3.2020 Π.Ν.Π. “Κατεπείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κινδύνου διασποράς του κορονοϊού COVID-19, τη στήριξη της κοινωνίας και της επιχειρηματικότητας και τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της αγοράς και της δημόσιας διοίκησης” (Α’ 68), η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 1 του ν. 4683/2020».

Ωστόσο, η επίκληση αυτή από μόνη της δεν αρκεί. Οχι μόνο διότι προβλέπει δυνατότητα γενικής προληπτικής απαγόρευσης των συναθροίσεων που δεν επιτρέπεται κατά το Σύνταγμα, σύμφωνα με τα ανωτέρω, αλλά και διότι έχει μεσολαβήσει στο μεταξύ, ειδικός νόμος για τις συναθροίσεις (ο ν. 4703/2020), ο οποίος, παρότι ψηφίστηκε τον Ιούλιο και εξειδικεύθηκε, με το Π.Δ. 73, τον Αύγουστο του 2020, δεν περιέχει καμία σχετική ρύθμιση που να ενσωματώνει την εμπειρία του πρώτου κύματος της πανδημίας, ούτε ως προς τους λόγους απαγόρευσης μιας συνάθροισης (με την επίκληση, έστω, των γενικών περιορισμών των δικαιωμάτων) αλλά ούτε και ως προς τη δυνατότητα έκδοσης της σχετικής απόφασης από τον Αρχηγό της Αστυνομίας. Και αυτό βέβαια κατέστη φανερό με την έκδοση της ΚΥΑ της 6.11.2020, κατά τα ανωτέρω.

Ωστόσο, σπεύδω στο σημείο αυτό να εκφράσω και την πλήρη διαφωνία μου για τον παραλληλισμό της σημερινής κυβέρνησης με τη χούντα και την επίκληση «άλλων εποχών», διότι τέτοιοι χαρακτηρισμοί υποτιμούν την πίεση που δέχεται λόγω της κρισιμότητας του προβλήματος αλλά και την πραγματική ανάγκη να περιοριστούν οι συναθροίσεις για το Πολυτεχνείο στο ελάχιστο δυνατό -συμβολικό- επίπεδο.

Οχι βέβαια ότι η κυβέρνηση δεν έχει ευθύνες. Αυτές όμως εντοπίζονται κυρίως στο ότι αντί να επιδιώξει τις αναγκαίες συναινέσεις, μέσω διαδικασιών διαλόγου και συνεννόησης, επέλεξε, μάλλον προκλητικά, μια πρόχειρη και άστοχη διαδικασία, με εμφανή συνταγματικά προβλήματα και με πλήρη αγνόηση της αρχής της αναλογικότητας.

*Ο Γιώργος Σωτηρέλης είναι Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr