H αμμοβολή, η υδροβολή και η βαφή: Επιπτώσεις στον άνθρωπο και στο περιβάλλον (μέρος Ι)

Γράφει ο Γιάννης Ζαμπετάκης
Πρόεδρος Τμήματος Βιολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του
Λίμερικ, Ιρλανδία
@yanzabet

Στη διεθνή ναυπιγοεπισκευαστική (Ν/Ε) πρακτική, η συντήρηση των πλοίων γίνεται με το εξής ενδεικτικό απλοποιημένο διάγραμμα ροής: ξέπλυμα με χαμηλή πίεση νερού για να φύγουν τα λεγόμενα «πράσινα» στην γλώσσα του επαγγέλματος (βρύα, στρείδια κλπ), αμμοβολή ή υδροβολή με υψηλή πίεση νερού με ή χωρίς την προσθήκη αποξεστικού υλικού για να προετοιμασθεί η επιφάνεια για το επόμενο βήμα που είναι η βαφή.

Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, η ανοικτή ξηρή ψηγµατοβολή (open air blast cleaning ή sandblasting) αποτελεί σηµαντικό τοµέα των εργασιών που εκτελούνται σε ναυπηγεία αλλά και σε µικρές µονάδες καθαρισµού και βαφής µεταλλικών επιφανειών. Ψηγµατοβολή είναι η µέθοδος καθαρισµού και τράχυνσης της επιφάνειας µε εκτόξευση σωµατιδίων αποξεστικού µέσου, αιωρούµενων σε ρεύµα υψηλής πίεσης. Τα σωµατίδια µε την πρόσπτωση στην επιφάνεια αποµακρύνουν τα επιστρώµατα βαφής, τα οξείδια που έχουν δηµιουργηθεί, τα λάδια, τις βρωµιές, άλλες ξένες προσμίξεις κ.λπ. και προετοιµάζουν την επιφάνεια για βαφή. Το αποξεστικό µέσο µπορεί να είναι άµµος, ορυκτά υλικά, ψήγµατα µετάλλων, κ.λπ.

Έως σήμερα, η ψηγµατοβολή αποτελεί την πλέον αποδοτική και διαδεδοµένη µέθοδο καθαρισµού και προετοιµασίας προς βαφή µεταλλικών, κυρίως, επιφανειών µεγάλης κλίµακας. Το φάσµα των εφαρµογών της µεθόδου επεκτείνεται σήµερα πολύ πιο πέρα από τον κλασσικό καθαρισµό πλοίων και µεταλλικών κατασκευών και περιλαµβάνει εφαρµογές όπως η διαµόρφωση της επιφάνειας των διαστηµοπλοίων µε πλήρως αυτοµατοποιηµένη διαδικασία, ο καθαρισµός κτιρίων, δρόµων ή αγαλµάτων, η διακόσµηση γυαλιού (βιτρό) και ξύλου ή ακόµη και η οδοντιατρική.

Ωστόσο, παρά το µεγάλος εύρος εφαρµογών της, η ψηγµατοβολή παραµένει, ακόµη και σήµερα, µια εξαιρετικά ρυπογόνος εργασία, κυρίως λόγω των παραγόµενων αποβλήτων αποξεστικού υλικού, τα οποία προκαλούν δυσµενείς επιπτώσεις, τόσο στην ανθρώπινη υγεία, όσο και στο περιβάλλον.

Όµως, παρά τα προβλήµατα που παρουσιάζει, η ψηγµατοβολή χρησιμοποιείται ευρέως και σήμερα. Η υδροβολή με υψηλή πίεση νερού, υπό συνθήκες μπορεί να αντικαταστήσει την αμμοβολή σε συγκεκριμένες εφαρμογές, αλλά και αυτή η μέθοδος έχει τα προβλήματά της.

Τόσο κατά το ξέπλυμα όσο και κατά το δεύτερο στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας, στην περίπτωση που αυτή πραγματοποιείται με υδροβολή, παράγονται μεγάλες ποσότητες υγρών αποβλήτων με υψηλό ρυπαντικό φορτίο. Το ξέπλυμα μπορεί ενδεχομένως να θεωρηθεί “μικρότερης σχετικά επικινδυνότητας” από τον κύριο καθαρισμό. Περιέχει κυρίως βιολογικό φορτίο και οι ποσότητες σκουριάς και χρωμάτων που παρασύρονται είναι μικρότερες στις χαμηλότερες πιέσεις νερού που χρησιμοποιούνται για το ξέπλυμα.

Αλλά οι παραγόμενες ποσότητες των υγρών και στερεών αποβλήτων κατά την αμμοβολή ή/και την υδροβολή έχουν μεγάλο χημικό φορτίο σε οξείδια (σκουριές) και βαρέα μέταλλα. Αυτά τα ρυπασμένα απόβλητα δεν μπορούν να αποτεθούν στη θάλασσα ούτε σε ΧΥΤΑ μιας και έχουν μεγάλο φορτίο σε βαρέα μέταλλα υψηλής τοξικότητας. Με άλλα λόγια, η διεργασία της αμμοβολής ή/και υδροβολής έχει τεράστιες επιπτώσεις τόσο στο θαλάσσιο περιβάλλον αλλά και στον αέρα και πολύ πιο σημαντικό στον ίδιο τον άνθρωπο.

Έχει βρεθεί ότι η επίδραση της απόρριψης της σκουριάς στις βενθικές βιοκοινωνίες προκαλεί την µετατροπή του φυσικού βιοτόπου και τη µηχανική ταφή των οργανισµών. Η µελέτη προσδιορισµού χρωµίου, νικελίου και σιδήρου σε βενθοπελαγικούς πληθυσµούς ψαριών και άλλων αλιευµάτων των περιοχών με Ν/Ε μονάδες έχει δείξει ότι οι µέσες τιµές των µετάλλων στη σάρκα των αλιευµάτων ήταν πάντοτε υψηλότερες στους οργανισµούς της περιοχής απόρριψης της σκουριάς.

Επίσης η συχνότητα εµφάνισης υψηλών τιµών στα επίπεδα των μετάλλων ήταν υψηλή στην περιοχή απόρριψης της σκουριάς. Οι συγκεντρώσεις µετάλλων που προσδιορίστηκαν σε κάθε είδος εµφάνισαν υψηλή διασπορά, φαινόµενο που υποδηλώνει ασταθή και επιβαρυµένα περιβάλλοντα. Η πρόσχωση αυτή µε σκουριά, μπορεί να προκαλέσει εµπλουτισµό των επιφανειακών ιζηµάτων του εσωτερικού ορµίσκου µε εξαιρετικά µεγάλες συγκεντρώσεις των βαρέων µετάλλων σιδήρου (Fe), χρωμίου (Cr), νικελίου (Ni), κοβαλτίου (Co), μαγγανίου (Mn), ψευδαργύρου (Zn), μολύβδου (Pb), χαλκού (Cu) κ.α.

Επίσης εξαιρετικά µεγάλες συγκεντρώσεις τόσο διαλυτού όσο και σωµατιδιακού σιδήρου (Fe) και νικελίου (Ni) και διαλυτού μαγγανίου (Mn) έχουν βρεθεί στο θαλασσινό νερό σε όρμους όπου γίνεται απόχυση σκουριών.

Σύμφωνα με την μελέτη του Ν. Παπαχαρίτου, «μελέτη της σύνθεσης και της κατανοµής του ζωοπλαγκτού στη ρηχή περιοχή ενός όρµου που δέχεται την πολύ λεπτή κονιορτοποιηµένη σκουριά έδειξε την εικόνα µιας οικολογικά υποβαθµισµένης περιοχής ειδικά το καλοκαίρι µε τη στρωµατοποίηση των νερών».

«Υψηλά επίπεδα βιοσυσσώρευσης βαρέων µετάλλων (κοβαλτίου (Co), χρωμίου (Cr), χαλκού (Cu), σιδήρου (Fe), μαγγανίου (Mn), νικελίου (Ni), και ψευδαργύρου (Zn)  µετρήθηκαν σε βενθικούς ζωικούς οργανισµούς της παραλιακής και υποπαραλιακής ζώνης».

«Η δυνατότητα πλήρους επανάκαµψης στην κατάσταση ισορροπίας µιας βενθικής βιοκοινωνίας που διαταράχθηκε από απόρριψη σκουριάς δεν ήταν δυνατόν να εξακριβωθεί, ωστόσο τα στοιχεία έδειξαν ότι ο ρυθµός βελτίωσης µιας βιοκοινωνίας είναι πολύ αργός».

Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η απόρριψη σκουριάς δεν θα πρέπει να γίνεται στο θαλάσσιο αποδέκτη και θα πρέπει να αναζητηθούν λύσεις για την μη απόρριψη της σκουριάς στη θάλασσα.

Η βέλτιστη λύση θα ήταν η σκουριά να απαλλαχθεί από τοξικά µέταλλα πριν την ενδεχόµενη αξιοποίησή της. Η αποµάκρυνση των πιο τοξικών µετάλλων από µεταλλουργικά απόβλητα είναι τεχνολογικά δυνατή. Έχει τα πλεονεκτήµατα ότι τα µέταλλα ανακτώνται σε εξαιρετικά καθαρή µορφή και άρα είναι και οικονοµικά εκµεταλλεύσιµα, ενώ το παραπροϊόν αυτής της επιπλέον διαδικασίας καθαρισµού είναι σκουριές απαλλαγµένες από τοξικές ουσίες, οι οποίες θα µπορούσαν να βρουν µια σειρά από εφαρµογές ως αδρανές πλέον υλικό.

Κλείνοντας το πρώτο μας κείμενο σε αυτό το θέμα, θα πρέπει να τονίσουμε άλλο ένα σημείο. Στη διεθνή βέλτιστη πρακτική, σε μεγάλες Ν/Ε, οι τρεις διαδικασίες που φαίνονται στο παραπάνω διάγραμμα ροής γίνονται σε «κλειστό περιβάλλον» δηλαδή το πλοίο «ντύνεται» με κατάλληλα υλικά και όλες οι διεργασίες γίνονται εκεί μέσα χωρίς να υπάρχει διαρροή αποβλήτων και χρωμάτων με επικίνδυνες χημικές ενώσεις και βαρέα μετάλλα, αλλά και οργανικού βιολογικού φορτίου στο περιβάλλον. Σε επόμενο κείμενό μας θα κάνουμε εκτενή αναφορά σε αυτό.

Βιβλιογραφία:

Διπλωματική εργασία Παπαχαρίτoυ Νικόλαου, Επιβλέπων καθηγητής: Παπάζογλου Βασίλης, ΕΜΠ 2008. https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/1624

Strategy for shipyard industrial waste management in controlling water and air pollution in ship repair (2021) Achmat Ashari, Tri E.B Soesilo and Herdis Herdiansyah
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/716/1/012009/pdf

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr