Τα δυο μεγάλα ταξίδια του Τσε στη Λατινική Αμερική

Χαρακτηρίστηκε επαναστάτης, ιδεαλιστής αλλά και τυχοδιώκτης. Η μορφή του απορροφήθηκε πλήρως από το σύστημα που εκείνος πολέμησε με αποτέλεσμα στις δεκαετίες που ακολούθησαν να γίνει μεταξύ άλλων αφίσα στα εφηβικά δωμάτια, t-shirt, ρολόι και μάσκα για τον κορονοϊό. Αναζητούμε τον Ερνέστο Γκεβάρα, προτού γίνει ο Τσε, μέσα από τα δύο ταξίδια που έκανε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 στη Λατινική Αμερική. 
 
Παιδικοί φίλοι του Ερνέστο Γκεβάρα κάνουν λόγο για έναν άνθρωπο ο οποίος από πολύ μικρή ηλικία διάβαζε μανιωδώς – λόγω του άσθματος που τον ταλαιπωρούσε δεν μπορούσε να παίζει συχνά με τα άλλα παιδιά. Όταν ενηλικιώθηκε αποφάσισε να γνωρίσει από κοντά όλους εκείνους τους τόπους για τους οποίους μάθαινε μέσα από τα βιβλία τόσα χρόνια. Έτσι, το 1950 επιχείρησε ένα ταξίδι 4.500 χιλιομέτρων στον βορρά της Αργεντινής με το ποδήλατό του, στο οποίο είχε εφαρμόσει ένα μοτεράκι. Τον Οκτώβριο του 1951 κι ενώ ήδη σπούδαζε στην Ιατρική του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες αποφάσισαν από κοινού με τον φίλο του Αλμπέρτο Γρανάδο που εργαζόταν ως βιοχημικός να ξεκινήσουν με τη μονοκύλινδρη μοτοσικλέτα του δεύτερου, μια Νόρτον 500 Ποδερόσα ΙΙ, το ταξίδι στη βόρεια Λατινική Αμερική το οποίο θα άλλαζε τη ζωή τους. 

Ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 1952 και περιπλανήθηκαν εννέα μήνες. Η μοτοσικλέτα τους άφησε σχετικά νωρίς κι έτσι αναγκάστηκαν να συνεχίσουν με άλογα, λεωφορεία, οτοστόπ, ατμόπλοια και σχεδίες. Κάλυψαν συνολικά περισσότερα από 8.000 χιλιόμετρα στη Χιλή, στο Περού, στην Κολομβία και τη Βενεζουέλα, ήρθαν σε επαφή με εκατοντάδες ανθρώπους, κατέγραψαν τις συνθήκες διαβίωσης των ιθαγενών και την εκμετάλλευση σε βάρος τους. Μέσα από αυτό το ταξίδι ο Ερνέστο Γκεβάρα δεσμεύτηκε να αγωνιστεί για τη διασφάλιση μιας καλύτερης ζωής για τους φτωχούς και να κάνει ό,τι είναι δυνατό προκειμένου να επιτευχθεί η ένωση των χωρών της Λατινικής Αμερικής. 

Οι εμπειρίες τους από το ταξίδι καταγράφηκαν σε σημειώσεις οι οποίες αργότερα αποτέλεσαν το βιβλίο που σήμερα γνωρίζουμε ως «Ημερολόγια μοτοσικλέτας» (Εκδόσεις Λιβάνη, μτφρ. Βαγγέλης Κεφαλλονίτης).  Το ταξίδι κατέγραψε και ο Αλμπέρτο Γκρανάδο στο βιβλίο του «Ταξιδεύοντας με τον Che» (Εκδόσεις Μεταίχμιο, μτφρ. Μυρσίνη Γκανά). Σε αυτές τις δύο καταγραφές βασίστηκε η ταινία «Ημερολόγια μοτοσικλέτας» του Βραζιλιάνου σκηνοθέτη Βάλτερ Σάλες.

Λίγο καιρό μετά την επιστροφή τους ο Ερνέστο Γκεβάρα αποφάσισε να πραγματοποιήσει και δεύτερο ταξίδι, αυτήν τη φορά με τον παιδικό του φίλο Κάρλος Καλίκα Φερέρ. «Το όνομα του συντρόφου μου άλλαξε» έγραψε ο Τσε για το ταξίδι αυτό. «Τώρα ο Αλμπέρτο ονομάζεται Καλίκα. Ωστόσο, το ταξίδι παραμένει το ίδιο: δυο διαφορετικά πνεύματα που περιπλανώνται στην Αμερική δίχως να ξέρουν τι ζητούν ή προς τα πού είναι ο βορράς».

Το ταξίδι των δύο νέων της μεσαίας τάξης, που ξεκίνησαν από τον σταθμό Ρετίρο του Μπουένος Αϊρες «χωρίς συγκεκριμένο προορισμό, με πολλές ελπίδες και λίγα χρήματα», δεν υπήρξε μόνο τελετή ενηλικίωσης αλλά και η περίοδος που θα σηματοδοτούσε τη μεταμόρφωση του 25άχρονου απόφοιτου της Ιατρικής Ερνέστο σε Τσε. 

Η φτώχεια, η πείνα και η αποκτήνωση που συχνά συνοδεύει την ανέχεια ήταν μόνιμη κατάσταση στο μεγαλύτερο μέρος της Βολιβίας, του Περού και του Εκουαδόρ, τόποι που επισκέφθηκαν οι δυο φίλοι. Οι εικόνες που κατέγραψαν συνέθεσαν το σκληρό παζλ της ζωής στη Λατινική Αμερική, μπροστά στο οποίο ενισχύθηκε η πεποίθηση του Ερνέστο ότι όφειλε να πάρει ενεργά θέση. Οι εμπειρίες από το ταξίδι αυτό καταγράφηκαν από τον Κάρλος Καλίκα Φερέρ στο βιβλίο του «Από τον Ερνέστο στον Che – Το δεύτερο και τελευταίο ταξίδι του Τσε Γκεβάρα στη Λατινική Αμερική» (Εκδόσεις Libreria Espaniola – Νικολόπουλος, μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου). 

Το 2017, λίγο καιρό πριν από την έκδοση του βιβλίου στα ελληνικά, ο Κάρλος Καλίκα Φερέρ είχε επισκεφτεί την Ελλάδα για να παραβρεθεί στις προβολές του ντοκιμαντέρ «Σε βρήκα Τσε» (Te encontré Che) του δημοσιογράφου Θύμιου Κάκου. Στη συνέντευξη που του είχαμε κάνει μαζί με τον Παναγιώτη Φρούντζο μας είχε πει: «Επιστρέφοντας στην Αργεντινή ο Ερνέστο μού είπε: “Ετοιμάσου γιατί σε έναν χρόνο θα φύγουμε”. Και μέσα σε έναν χρόνο πέρασε δεκατρία μαθήματα, πήρε πτυχίο Ιατρικής και πλέον ήταν έτοιμος για το επόμενο ταξίδι. “Πώς σου φαίνεται να ξεκινήσουμε από τη Βολιβία που δεν τη γνωρίζω;” με ρώτησε. Όμως, αυτό το ταξίδι είχε σαφή προορισμό τη Βενεζουέλα όπου δούλευε ο Γρανάδο και η ιδέα ήταν να πάμε να τον συναντήσουμε. Η πρώτη φορά που ο Ερνέστο μπήκε στη Βολιβία ήταν στις 10 Ιουνίου 1953, μαζί μου. Γυρίσαμε όλη τη Βολιβία, το Περού και καταλήξαμε στο Εκουαδόρ, στο Γουαγιακίλ. Εκεί η μοίρα θέλησε να χωρίσουμε. Ο Ερνέστο συνέχισε διά θαλάσσης προς τον Παναμά. Και από εκεί και πέρα έγινε ο Τσε που ξέρει όλος ο κόσμος». 

Η συνέντευξη είχε κλείσει με την ερώτηση: «Αν γυρίζατε πίσω τον χρόνο, θα ακολουθούσατε τον Τσε στο Μεξικό όπου γνώρισε τον Φιδέλ;». Ο Κάρλος Καλίκα Φερέρ τότε χαμογέλασε πλατιά, κάλυψε τα μάτια με τα χέρια του και απάντησε: «Με κλειστά μάτια!».