Λειψυδρία: Δεν φταίει μόνο ο… κακός μας ο καιρός

Η λειψυδρία από την οποία πλήττονται φέτος το καλοκαίρι πολλά νησιά, όπως η Κάρπαθος, η Λέρος, η Σίφνος, η Σέριφος, η Νάξος, η Κέα, το Μεγανήσι και η Θάσος, αλλά και η πολυπληθής και άνυδρη Αττική, καθώς και πολλά παράκτια παραθεριστικά θέρετρα, όπως το Πευκοχώρι στην Κασσάνδρα της Χαλκιδικής, δεν είναι πια ένα καμπανάκι που προειδοποιεί για τη μεγάλη απειλή.

Είναι μια καμπάνα που φωνάζει ότι η απειλή είναι εδώ.

Που σημαίνει ότι «κάτι» δεν πάει καλά με τον υπερτουρισμό και την κερδοσκοπική ανάπτυξη που, ερήμην της φύσης και των αποθεμάτων της, έχει επιβληθεί σήμερα παντού.

«Κάτι» δεν πήραμε υπόψη μας σωστά, «κάτι» υποτιμήσαμε, που τώρα εξελίσσεται σε βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της ανάπτυξης.

Η ανάπτυξη για να είναι βιώσιμη, για να έχει δηλαδή διάρκεια, πρέπει να την αντέχει το περιβάλλον. Και για να συμβεί αυτό, πρέπει ο αναπτυξιακός σχεδιασμός να λαμβάνει υπόψη του τη φέρουσα ικανότητα των περιβαλλοντικών συστημάτων.

Η σημερινή ανάπτυξη της χώρας, που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο μοντέλο του υπερτουρισμού, είναι σαφές ότι σε συνθήκες κλιματικής κρίσης είναι μια ανάπτυξη ληξιπρόθεσμη, μια ανάπτυξη με ημερομηνία λήξης.

Η οποία λήξη ορίζεται από την ημερομηνία εξάντλησης των φυσικών αποθεμάτων που στηρίζουν τον καλοκαιρινό τουρισμό. Μεταξύ των οποίων κορυφαία θέση έχουν, βεβαίως, τα αποθέματα του νερού.

Η πρώτη διαπίστωση, λοιπόν, για τη λειψυδρία έχει να κάνει με το γεγονός ότι η ανάπτυξη οφείλει να στηρίζεται στη φέρουσα ικανότητα, εκτός των άλλων φυσικών αγαθών, και του νερού και των αποθεμάτων του.

Που σημαίνει ότι πρώτα υπολογίζεται η διαθεσιμότητα σε νερό σε μια περιοχή και η προοπτική της στο μέλλον σύμφωνα με τα κλιματικά, μετεωρολογικά και υδρολογικά δεδομένα και ύστερα σχεδιάζεται η ανάπτυξη, κατά τρόπο που αυτή να είναι συμβατή με τα αποθέματα του νερού.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα, που η κυβέρνηση καλεί διαρκώς για νέες επενδύσεις σε ξενοδοχειακές υποδομές, προσβλέποντας σε μια διαρκή ποσοτική μεγέθυνση του τουρισμού που θα λύσει το αναπτυξιακό πρόβλημα της χώρας, είναι μια πρακτική κοντόφθαλμη και αυτοκαταστροφική.

Η οποία ήδη έχει αρχίσει να γίνεται μπούμερανγκ και για τους επενδυτές, που κινδυνεύουν να καταστραφούν οικονομικά λόγω λειψυδρίας, αλλά και για τη χώρα και για τους κατοίκους της, που κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς νερό στο άμεσο μέλλον.

Όσο για τη φαεινή ιδέα που κάποιοι υποστηρίζουν, να μην κάνουν οι Έλληνες, λέει, διακοπές το καλοκαίρι, τότε δηλαδή που η ζωή είναι αφόρητη στις πόλεις λόγω καύσωνα και που τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και οι περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες έχουν διακοπές, θυμίζει τον μοναδικό μαγαζάτορα ενός εστιατορίου που συνάντησα κάποτε σε μια ωραία παραλία. Ο οποίος, για να αντιμετωπίσει την πολύ μεγαλύτερη ζήτηση σε τραπέζια και φαγητό από όσο μπορούσε ο ίδιος να προσφέρει, απαντούσε στους πελάτες του που έμεναν τελικά όρθιοι και πεινασμένοι:

«Τι να σας κάνω; Όλοι μαζί έρχεστε τα μεσημέρια…»

Το πρόβλημα δεν είναι ούτε οι διακοπές και τα… μπάνια των Ελλήνων να γίνονται τον χειμώνα επειδή έτσι βολεύει την κερδοφορία των επενδυτών του τουρισμού, ούτε βέβαια και να αλλάξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες και να τρώμε μεσημεριανό… νωρίς το πρωί, επειδή έτσι βολεύει τον μοναδικό μαγαζάτορα.

Βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει έγκαιρο σχεδιασμό της ζήτησης με πνεύμα πρόβλεψης, ώστε αυτή να γίνει συμβατή με τη φυσική προσφορά.

Η δεύτερη διαπίστωση για τη λειψυδρία, συνεπώς, έχει να κάνει με το ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης του νερού. Το οποίο, για να είναι η ανάπτυξη βιώσιμη και να έχει διάρκεια, πρέπει να βρίσκεται σε απόλυτη ισορροπία.

Η επιστήμη της διαχείρισης των υδατικών πόρων, άλλωστε, έχει ως στόχο τη διευθέτηση του ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης του νερού. Το οποίο δεν είναι συνάρτηση ούτε μόνο της φυσικής προσφοράς, ούτε όμως μόνο της ζήτησης. Είναι συνάρτηση του ισοζυγίου και των δυο.

Γι’ αυτό και η πρώτη και άμεση λύση για το νερό σε εποχές κλιματικής κρίσης, όπως αντίστοιχα συμβαίνει και με την ενέργεια σε εποχές ενεργειακής κρίσης, βρίσκεται στην κατεύθυνση της διαχείρισης της ζήτησης. Στην εξοικονόμηση, δηλαδή, των πόρων και των ενεργειακών αγαθών που βρίσκονται σε ανεπάρκεια.

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι η ανομβρία και η ξηρασία στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης, που μειώνουν σημαντικά τη φυσική προσφορά σε νερό, δεν είναι ταυτόσημες με τη λειψυδρία.

Γιατί η λειψυδρία, η έλλειψη δηλαδή του νερού, μπορεί να οφείλεται είτε στη μικρή διαθεσιμότητα, είτε όμως και στην αυξημένη ζήτηση.

Δεν ευθύνεται, συνεπώς, μόνο η κλιματική κρίση και τα ακραία της φαινόμενα για τη λειψυδρία.

Ευθύνεται, κυρίως, η αστοχία η ζήτηση σε νερό να γίνει συμβατή με τα πραγματικά υδατικά διαθέσιμα, όπως αυτά διαμορφώνονται λόγω της κλιματικής κρίσης.

Πρώτα γιατί έτσι κι αλλιώς η κλιματική κρίση ήταν γνωστή εκ των προτέρων και συνεπώς και οι συνέπειές της ήταν απόλυτα προβλέψιμες. Δεν μας αιφνιδίασε, δηλαδή, έχοντας ξεσπάσει ξαφνικά φέτος το καλοκαίρι…

Και δεύτερον γιατί η αναγνώριση της ύπαρξης κλιματικής κρίσης δεν γίνεται για να βρεθεί ένα βολικό άλλοθι για τις φυσικές καταστροφές που αυτή προκαλεί. Αλλά για να οργανωθούμε και να προετοιμαστούμε κατάλληλα απέναντι στα ακραία φαινόμενα και τις φυσικές καταστροφές που φέρνει.

Το μεγάλο ζητούμενο της εποχής της κλιματικής κρίσης, εκτός από την αντιμετώπισή της είναι, μέχρι να συμβεί η αναστροφή των κλιματικών συνθηκών, η προσαρμογή μας στις δυσμενείς συνθήκες που αυτή προκαλεί.

Στην περίπτωση του νερού αυτό σημαίνει εφαρμογή πολιτικών διαχείρισης της ζήτησης, με σκοπό την προσαρμογή των αναγκών στα διαθέσιμα υδατικά αποθέματα.

Η τρίτη διαπίστωση, συνεπώς, έρχεται να χαρακτηρίσει σαν αυτοκαταστροφική την πολιτική, με τέτοιες ακραίες ως προς το νερό συνθήκες, του σχεδιασμού μιας περαιτέρω μεγέθυνσης της τουριστικής ανάπτυξης. Πρόκειται για έναν αναπτυξιακό σχεδιασμό που συντελείται ερήμην της φύσης και των πραγματικών δυνατοτήτων της.

Η μεγέθυνση του τουρισμού αυξάνει τη ζήτηση σε νερό και συνεπώς, με δεδομένες τις συνθήκες ξηρασίας λόγω κλιματικής κρίσης, προκαλεί αρνητικά ισοζύγια νερού στις λεκάνες απορροής. Γεγονός που επιφέρει την περαιτέρω μείωση, μέχρι εξάντλησης, των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων.

Η καταστροφή που προκαλεί στη χώρα αυτή η άφρων αναπτυξιακή επιλογή, είναι αντίστοιχη με εκείνη που θα συνέβαινε αν οι Άραβες, για παράδειγμα, αποφάσιζαν ξαφνικά να καλλιεργήσουν καλαμπόκι και ρύζι στη μέση της ερήμου…

Δεν την αντέχει η Ελλάδα, με δεδομένες τις κλιματικές συνθήκες, την αναπτυξιακή επιλογή της περαιτέρω μεγέθυνσης του τουρισμού.

Στις πολιτικές διαχείρισης της ζήτησης του νερού εντάσσονται και οι τεχνολογίες εκσυγχρονισμού των υδραυλικών δικτύων, με έμφαση στη μείωση των διαρροών και στην ενίσχυση της αποδοτικότητάς τους. Εφαρμογή «έξυπνων» τεχνικών για τον έλεγχο και τον περιορισμό των διαρροών στα δίκτυα διανομής του νερού, που σε πεπαλαιωμένα δίκτυα ύδρευσης φτάνουν το 40 – 50%, καθώς και εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων στάγδην και τοπικής άρδευσης στα αρδευτικά δίκτυα, όπου οι απώλειες ξεπερνούν το 50%, είναι παραδείγματα άμεσης και αποτελεσματικής προσαρμογής στις νέες και δυσμενείς υδατικά συνθήκες.

Ειδικά για τον γεωργικό τομέα, η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων περιορισμού των διαρροών και μικροάρδευσης έχει άμεσο ενδιαφέρον, αν ληφθεί υπόψη ότι η συμμετοχή του ανέρχεται στο 80 – 85% της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης νερού.

Η τέταρτη διαπίστωση για τη λειψυδρία, μετά την εφαρμογή πολιτικών εξοικονόμησης και διαχείρισης της ζήτησης του νερού, έρχεται από την περιοχή της ενίσχυσης της φυσικής προσφοράς του.

Στο πλαίσιο της προσαρμογής στις συνθήκες της κλιματικής κρίσης, θα πρέπει οι καμένες εκτάσεις να αναδασώνονται άμεσα, προκειμένου να ενισχυθεί ο ρόλος τους στην ανάσχεση της απορροής, αλλά και στην ενίσχυση της τροφοδοσίας των υπόγειων υδροφορέων.

Μέχρι αυτό να συμβεί, στις καμένες περιοχές πρέπει να γίνονται ήπιες επεμβάσεις μικρών χωμάτινων φραγμάτων ή φραγμάτων από κλαδοπλέγματα, προκειμένου να σταματήσει η γρήγορη απορροή του νερού της βροχής και του χιονιού τους υγρούς μήνες και να ενισχυθεί η αναπλήρωση των αποθεμάτων των φυσικών δεξαμενών του νερού.

Η ιδιωτικοποίηση, συνεπώς, των δασών που καίγονται και η εκμετάλλευσή τους για ξενοδοχειακούς ή άλλους αναπτυξιακούς σκοπούς, όπως η εγκατάσταση αιολικών πάρκων, είναι συνταγή καταστροφής ως προς τη λειψυδρία, για δυο σοβαρούς λόγους.

Πρώτα γιατί η απουσία δασοκάλυψης και φυτοκάλυψης επιδεινώνει την κλιματική κρίση, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην περαιτέρω αλλαγή του μικροκλίματος της περιοχής προς το ξηρότερο και το θερμότερο.

Και δεύτερο, γιατί η απουσία δένδρων και βλάστησης μειώνει τις δυνατότητες των υδροφορέων να εμπλουτίζονται με νερό τους υγρούς μήνες και να αναπληρώνουν τις απώλειες του καλοκαιριού.

Η πέμπτη διαπίστωση για τη λειψυδρία έρχεται από τον χώρο των λεγόμενων «πράσινων» επενδύσεων.

Η συγκέντρωση των βιομηχανικής κλίμακας αιολικών πάρκων σε βουνοκορφές, σε καμένες από φωτιές δασικές περιοχές και σε κάποτε αυθεντικά  πράσινες περιοχές, επιδεινώνει την κλιματική κρίση, ενώ ταυτόχρονα δυσχεραίνει και τον εμπλουτισμό των φυσικών δεξαμενών σε νερό.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη συγκέντρωση φωτοβολταϊκών πάρκων σε κάποτε πράσινες και καλλιεργήσιμες περιοχές. Η αλλαγή του μικροκλίματος σε ξηρότερη και θερμότερη κατεύθυνση, λόγω της μείωσης του πρασίνου, επιδεινώνει τόσο την αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής, όσο και τη διευθέτηση του προβλήματος της λειψυδρίας.

Και τέλος, μια κεντρική, όσο και σε θετική κατεύθυνση διαπίστωση είναι, ότι για τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας πρέπει να αναζητηθούν, ως απάντηση στη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, νέες και ήπιες ως προς τη ζήτηση σε νερό οικονομικές δραστηριότητες, προσαρμοσμένες στις νέες και εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες της κλιματικής κρίσης.

Όπως, για παράδειγμα, ένας ηπιότερος ως προς τα μεγέθη, αλλά πιο ποιοτικός και γι’ αυτό και πιο αποδοτικός οικονομικά τουρισμός για τα νησιά και τις παραλίες. Κι ακόμη, να εξερευνηθούν οι δυνατότητες ενίσχυσης του αγροτουρισμού, του οικοτουρισμού, του ορεινού τουρισμού και του ναυτικού τουρισμού, που μπορεί να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, σχεδόν ολόκληρο τον χρόνο.

Και βέβαια χρειάζεται να γίνει μια γενναία παραγωγική ανασυγκρότηση στην κατεύθυνση του επανασχεδιασμού του πρωτογενούς τομέα, ώστε να επανέλθει σε πρώτη προτεραιότητα της ελληνικής οικονομίας η παραγωγή και εξαγωγή των παραδοσιακών και περιζήτητων στις αγορές ποιοτικών ελληνικών διατροφικών προϊόντων.

Όπως η ελιά και το εξαιρετικό ελληνικό λάδι, το αμπέλι και το υψηλής ποιότητας ελληνικό κρασί, η μελισσοκομία και το μοναδικό ελληνικό μέλι, τα σιτηρά και τα περιζήτητα στις διεθνείς αγορές μεσογειακά φρούτα και λαχανικά. Που χαρακτηρίζονται ως παραδοσιακά, ακριβώς γιατί ανέκαθεν τα άντεχε και εξακολουθεί να τα αντέχει η ελληνική γη.

Είναι σαφές ότι τη λειψυδρία θα τη βρίσκουμε ολοένα και περισσότερο μπροστά μας τα επόμενα χρόνια ως περιοριστικό παράγοντα στο μοντέλο του μαζικού υπερτουρισμού στις παραλίες και τα νησιά τα καλοκαίρια.

Όσο το κλίμα γίνεται θερμότερο και ξηρότερο, τόσο περισσότερο πρέπει να φροντίζουμε προληπτικά και να παίρνουμε εγκαίρως μέτρα εξοικονόμησης νερού, όπως και μέτρα ενίσχυσης της τροφοδοσίας σε νερό των δεξαμενών και των ταμιευτήρων, για την προσαρμογή μας στη νέα και εξαιρετικά δυσμενή πραγματικότητα.

Δεν φταίει, λοιπόν, μόνο ο κακός μας ο καιρός για τη λειψυδρία.

Φταίει και η άγνοια και η αδράνεια και η απροθυμία και τελικά και η άρνηση να ληφθούν μέτρα από την πολιτεία για την προσαρμογή στις συνθήκες της κλιματικής κρίσης.

Όπως εξ ίσου φταίνε και οι πολιτικές της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων αγαθών και των οικοσυστημάτων, καθώς και η άμετρη επέκταση των κερδοσκοπικών «πράσινων» επενδύσεων, που συμβάλλουν στην επιδείνωση της κλιματικής κρίσης και των συνεπειών της.

Όπως, τέλος, φταίει και η απληστία του μοντέλου της κερδοσκοπικής ανάπτυξης, που λογαριάζει την ανάπτυξη χωρίς τον πραγματικό ξενοδόχο. Που είναι η φύση και οι δυνατότητές της να τροφοδοτήσουν και να αντέξουν αυτή την ανάπτυξη.

Δυστυχώς, η αιτία για τη λειψυδρία δεν είναι μόνο η κλιματική κρίση. Ακόμη χειρότερη είναι η πολιτική κρίση που την ακολουθεί, με τη μορφή της άρνησης προσαρμογής στις νέες συνθήκες…

Πηγή: TVXS

Ειδήσεις σήμερα:

Ολλανδός ερευνητής προειδοποιεί για μεγάλο σεισμό στην Ελλάδα

Βίντεο-ντοκουμέντο: Πώς ξεκίνησε το επεισόδιο με τον Ελληνοκαναδό στο Ηράκλειο

Καταγγελία ΠΟΕΔΗΝ: Γνωστή ηθοποιός έκανε βόλτες σε νοσοκομείο και διέσπειρε τον κορονοϊό

Σκόπελος: Μαγαζί έβγαλε… «νόμιμα» ξαπλώστρες πάνω στο δρόμο – Εισαγγελική παρέμβαση

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr