Οι απαντήσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού σε ερωτήσεις του HOT DOC

Στο τεύχος 79 του HOT DOC και συγκεκριμένα στο θέμα με τίτλο “Η Ανεξάρτητη Αρχή που ενίοτε… ανταγωνίζεται το δημόσιο συμφέρον”, το περιοδικό παραθέτει στοιχεία για μια σειρά από υποθέσεις η εξέλιξη των οποίων οδηγεί στο συμπέρασμα πως η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν κάνει πάντα σωστά τη δουλειά της με αποτέλεσμα να ζημιώνονται οι καταναλωτές κι οι υγιείς επιχειρήσεις. 

Στο δημοσίευμα έχουν συμπεριληφθεί τα βασικά σημεία των απαντήσεων της Επιτροπής στα ερωτήματα του HOT DOC κι εδώ δημοσιεύονται ακέραιες οι απαντήσεις του προέδρου της Επιτροπής Δημήτριου Κυριτσάκη που αφορούν στα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό:

Πριν από τις επιμέρους απαντήσεις επί των ερωτήσεων σας που ακολουθούν, θα ήθελα να κάνω ένα γενικό σχόλιο. Όλα τα θέματα που αναφέρετε είναι επανάληψη γνωστών θέσεων ενός προσώπου, το οποίο συστηματικά συκοφαντεί την Επιτροπή και για το οποίο εκκρεμεί η έκδοση της δικαστικής απόφασης επί της αγωγής, που η Επιτροπή κατέθεσε εναντίον του. Σημειώνεται, ότι το ίδιο πρόσωπο, πέραν την προσπάθειας συκοφαντήσεως της Επιτροπής με ανυπόστατα και προσβλητικά δημοσιεύματα, έχει ήδη καταθέσει πληθώρα μηνυτήριων αναφορών εναντίον πρώην και νυν στελεχών της Επιτροπής, τόσο ενώπιον των αρμοδίων δικαστικών και εισαγγελικών αρχών στα πλαίσια της σωρείας των μηνύσεων, που κατά τα ανωτέρω, έχουν υποβληθεί όσο και σε απαντήσεις δημοσιευμάτων αλλά και σε επίπεδο κοινοβουλευτικού ελέγχου στη σωρεία των ερωτήσεων που έχουν υποβληθεί από ορισμένο  βουλευτή τον οποίο έχει προσεγγίσει το εν λόγω πρόσωπο. Συνεπεία των ανωτέρω, γίνεται αντιληπτή η γενική επιφυλακτικότητα μας απέναντι σε δημοσιεύματα που επαναλαμβάνουν ανυπόστατους ισχυρισμούς και καταγγελίες, οι περισσότερες εκ των οποίων, όπως ήδη αναφέρθηκε έχουν απαντηθεί επαρκώς από την Επιτροπή. 

Ειδικότερα, αναφορικά με τα ερωτήματά σας:

1. Πώς δικαιολογείτε δημόσια την απόφαση 2903/2013 του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών από την οποία προκύπτει πως η Επιτροπή σας δεν εκτέλεσε τα καθήκοντά της ως όφειλε στην υπόθεση των ξενόγλωσσων βιβλίων;
Απάντηση: Η Επιτροπή, όπως και με δημόσια ανακοίνωση της επεσήμανε, θεωρεί την εν λόγω απόφαση καταφανώς νομικά μη ορθή και έχει ασκήσει αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία πρόσφατα συζητήθηκε και αναμένεται η έκδοση  σχετικής απόφασης. Ενδείκνυται, επομένως, να αναμένομε την απόφαση του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου πριν βγάλουμε τελικά συμπεράσματα. 

2. Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι η Επιτροπή σας δίκασε για την υπόθεση του καρτέλ στο Χάλυβα την Παρασκευή 29 Μαΐου 2015 ενώ από το 2006 η τότε διοίκηση της Επιτροπής σας είχε ενημερωθεί από τον τότε προϊστάμενο τμήματος κο. Ντάφλο για ενδείξεις εναρμονισμένης πρακτικής στη συγκεκριμένη αγορά;
Απάντηση: Φαίνεται να αναφέρεσθε σε κάποια εσωτερική ενημέρωση από μέρους του πρώην Προϊσταμένου τμήματος της Γενικής Διεύθυνσης, κυρίου Ντάφλου. Εντούτοις, δεν προκύπτει ούτε το έγγραφο στο οποίο αναφέρεσθε ούτε μνημονεύεται κανένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει συγκεκριμένο ισχυρισμό. Επιπλέον, επί της αρχής, επισημαίνουμε ότι τα στοιχεία του φακέλου υπόθεσης που εξετάζεται από την Επιτροπή, διέπονται από ειδικό νομοθετικό πλαίσιο απορρήτου, το οποίο θέτει συγκεκριμένους περιορισμούς, προβλέπει ότι οι τρίτοι δεν έχουν δικαίωμα πρόσβασης στο φάκελο  και ιδίως ότι τα εσωτερικά έγγραφα της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού είναι, κατά νόμο, έναντι όλων, απόρρητα στοιχεία. Επίσης, σε κάθε περίπτωση, η οποιουδήποτε τύπου προκαταρκτική ενημέρωση, εν γένει, δεν αποτελεί συμπερασματική κρίση ή τεκμηριωμένη απόφαση της Υπηρεσίας, αλλά μπορεί να περιέχει αναφορά ή επανάληψη αιτιάσεων καταγγελλόντων, προτάσεις για διερεύνηση πτυχών μιας υπόθεσης, καταγραφή αρχικών ενδείξεων κ.λπ. Όπως αντιλαμβάνεσθε, τέτοιου τύπου στοιχεία πόρρω απέχουν από την επαρκή τεκμηρίωση της υπόθεσης στον εκ του νόμου αναγκαίο αποδεικτικό βαθμό, που προϋποθέτει τη λήψη και αξιολόγηση των αναγκαίων μέτρων έρευνας και τη διενέργεια των ενεργειών που απαιτούνται στο πλαίσιο της τήρησης της νομιμότητας και των διαδικαστικών εγγυήσεων. Υπενθυμίζεται ότι, λόγω των σημαντικών κυρώσεων στις οποίες είναι εκτεθειμένες οι επιχειρήσεις που παραβιάζουν τους κανόνες ανταγωνισμού, οι αποφάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού πρέπει να είναι ειδικώς αιτιολογημένες και καλά στοιχειοθετημένες, καθώς επιπλέον υπόκεινται στον πλήρη έλεγχο των διοικητικών δικαστηρίων σε θέματα τόσο ουσίας όσο και διαδικασίας. Τέλος, σημειώνουμε, ότι η απόσταση  μεταξύ ενδείξεων, που όπως διαλαμβάνεται  στην ερώτησή σας κάνει λόγο ο εν λόγω τέως υπάλληλος της Επιτροπής, άμεσος αρωγός και συμπαραστάτης των πολεμίων της Επιτροπής, απέχει από τις απατούμενες για την τιμωρία ελεγχόμενης επιχείρησης αποδείξεις, όσο η Γη από Σελήνης, απόσταση, θεωρώ, όχι ευκαταφρόνητη και σε διαστημική ακόμη εποχή.
 
3. Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι μόλις το Δεκέμβρη του 2013 εκδόθηκε σχετική εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού για την υπόθεση της μπύρας ενώ η συγκεκριμένη εταιρεία κατείχε για πολλά έτη δεσπόζουσα θέση στην αγορά της μπύρας κι άρα η δραστηριότητά της έχρηζε ελέγχου;  
Απάντηση: Σημειώνεται ότι η καταγγελλόμενη εταιρία κατέθεσε το 2009 προσφυγή και αίτηση αναστολής κατά της απόφασης της Επιτροπής περί συνεξέτασης της Καταγγελίας και της αυτεπάγγελτης έρευνας και συνεπώς, για μεγάλο χρονικό διάστημα (2009) υπήρξε σε εξέλιξη δικαστική διαδικασία, μετά την ολοκλήρωση της οποίας (2013), δόθηκε η δυνατότητα στην Επιτροπή να συνεχίσει την εξέταση της υπόθεσης που κατέληξε στην έκδοση της 600σέλιδης σχετικής εισήγησης, την οποία και εξέτασε η Επιτροπή. Επί του παρόντος, η διαδικασία βρίσκεται στο τελικό στάδιο της καθαρογραφής και η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αγορά της μπύρας αναμένεται να εκδοθεί το επόμενοδιάστημα. Όμως οι ενέργειες της Επιτροπής Ανταγωνισμού φαίνεται ήδη να έχουν ανοίξει την αγορά. 
Αυτή η έρευνα συμπληρώθηκε και ενισχύθηκε με σωρεία επιτόπιων ελέγχων και ερευνών, οι  οποίες βοήθησαν τη Γενική Διεύθυνση και τον Εισηγητή να συντάξει την εκατοντάδων, κατά τα ανωτέρω, σελίδων εισήγηση ενώπιον της Επιτροπής. Κατά τα λοιπά ισχύουν τα όσα περιέχονται στην ανωτέρω υπό στοιχείο 3 απάντηση.
 
4. Εφόσον η υπόθεση δεν εξεταζόταν εξαιτίας νομικών κολλημάτων, δε θα μπορούσε η Επιτροπή σας να έχει λάβει ασφαλιστικά μέτρα κατά της εταιρίας που παρανομούσε ώστε να αποφευχθεί η διαφαινόμενη κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης μέχρι την τελική εξέταση της υπόθεσης;
Απάντηση: Η λήψη ασφαλιστικών μέτρων είναι μια δυνατότητα που παρέχει ο νομοθέτης στην Επιτροπή Ανταγωνισμού αν κρίνεται ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για την αποτροπή άμεσα επικείμενου κινδύνου ανεπανόρθωτης βλάβης στο δημόσιο συμφέρον και πρέπει να ασκείται με σχετική φειδώ, καθώς ουσιαστικά παρεμβαίνει ρυθμιστικά στην αγορά. Ο νομοθέτης δηλαδή, προϋποθέτει τον επικείμενο κίνδυνο ανεπανόρθωτης βλάβης του δημοσίου συμφέροντος. Για να ληφθούν, λοιπόν, ασφαλιστικά μέτρα απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά δύο προϋποθέσεις: α) πιθανολόγηση παράβασης ιδίως των άρθρων 1 και 2 του νόμου 3959/2011 και β) συνδρομή επείγουσας περίπτωσης προς αποτροπή άμεσα επικείμενου κινδύνου πρόκλησης ανεπανόρθωτης βλάβης ή στο δημόσιο συμφέρον. Ως επικείμενος κίνδυνος νοείται αυτός που απειλεί άμεσα το δημόσιο συμφέρον ενώ επείγουσα περίπτωση είναι αυτή που επιβάλλει την ταχεία και άμεση λήψη δικαστικών προφυλακτικών μέτρων πριν, ή κατά τη διάρκεια της κύριας δίκης. Δεν είναι αναγκαία και δεν διατάσσονται ασφαλιστικά μέτρα που έχουν ως σκοπό την αντιμετώπιση απώτερου κινδύνου στο μέλλον ή τη ρύθμιση της περίπτωσης στο απώτερο μέλλον. Ούτε επίσης διατάσσονται ασφαλιστικά μέτρα όταν η διερευνώμενη υπάρχουσα κατάσταση έχει διαρκέσει αρκετό χρόνο. Θυμίζουμε, για παράδειγμα, ότι η Επιτροπή έχει λάβει ασφαλιστικά μέτρα στην περίπτωση της δημόσιας εξαγγελίας για επικείμενη από κοινού αύξηση στην τιμή των αλεύρων που θα επέφερε αύξηση της τιμής όλων των παράγωγων προϊόντων και θα κατέληγε σε επιβάρυνση των τιμών καταναλωτή. Η δυνατότητα που υπήρχε να λαμβάνει η Επιτροπή ασφαλιστικά μέτρα κατόπιν αιτήσεως κάποιου ενδιαφερομένου καταργήθηκε με το ν. 3373/2005, και η Επιτροπή έκτοτε μπορεί να προχωρήσει σε λήψη ασφαλιστικών μέτρων για τις περιπτώσεις που ρητά ορίζει η σχετική διάταξη κατόπιν αιτήσεως του Υπουργού Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας ή αυτεπαγγέλτως.
 
5. Πώς εξηγείτε το γεγονός πως ενώ η Επιτροπή σας από το 2009 είχε εντοπίσει σοβαρές ενδείξεις παρανομιών από συγκεκριμένη εταιρία και συνεργαζόμενων με αυτές σούπερ μάρκετ για την αγορά απορρυπαντικών και είχε διατάξει έρευνα κατά προτεραιότητα για την υπόθεση, δεν έχει υπάρξει ακόμα απόφαση; Έχει εξετασθεί από την ολομέλεια της Επιτροπής σας η υπόθεση όπως ήταν προγραμματισμένο να γίνει για τις 16 Οκτωβρίου 2014; Αν όχι, για ποιούς λόγους;
Απάντηση: Η εν λόγω υπόθεση έχει εξεταστεί κατά την ημερομηνία που είχε προγραμματιστεί και το επόμενο διάστημα αναμένεται η έκδοση της σχετικής απόφασης.

6. Στην υπόθεση της αλυσίδας ειδών τεχνολογίας, πώς εξηγείτε το γεγονός πως ενώ οι ενέργειες της Επιτροπής σας κατόπιν καταγγελιών σχετικά με παράνομες συμβάσεις με το δίκτυο δικαιοπαρόχων λάμβαναν χώρα με τρόπο ταχύ, επί δύο και πλέον χρόνια (Αύγουστος 2010 – Νοέμβριος 2012) σταμάτησαν εντελώς; Δε συμφωνείτε ότι η διετής αυτή κωλυσιεργία στοίχισε στην αγορά και τους καταναλωτές, δεδομένου ότι το Σεπτέμβρη του 2013 η Επιτροπή σας αποφάσισε πως η εν λόγω εταιρία είχε όντως διαπράξει σοβαρές παραβάσεις;  
Απάντηση: Η Επιτροπή εξέδωσε στο τέλος του 2014 απόφαση με την οποία διαπίστωσε ότι η εν λόγω εταιρία για μεγάλο χρονικό διάστημα παραβίασε τους κανόνες του ανταγωνισμού και επέβαλλε πρόστιμο ύψους 10.251.548,00 ευρώ. Με την ευκαιρία και δεδομένου του ότι πολλά από τα ερωτήματα σας υπολαμβάνουν ότι η επιτροπή καθυστερεί να εκδώσει τις αποφάσεις της, είναι σκόπιμο να αποσαφηνιστεί ότι η εξέταση των υποθέσεων ανταγωνισμού είναι μια εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία, που απαιτεί πολλά μέτρα έρευνας και φυσικά χρόνο. Σημειώνεται, ότι ο μέσος χρόνος εξέτασης μιας υπόθεσης ανταγωνισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι άνω των 4 ετών, ακόμα και στις περιπτώσεις εξέτασης οριζόντιας σύμπραξης επιχειρήσεις (καρτέλ) όπου γίνεται χρήση του προγράμματος επιείκειας, δηλαδή, στις περιπτώσεις όπου υπάρχει ένα είδος ομολογίας ενός εκ των ελεγχομένων και συνεπώς το έργο των αρχών γίνεται πιο εύκολο. Δυστυχώς, στη χώρα μας και παρά τις προσπάθειες μας, το πρόγραμμα επιείκειας δεν έχει ακόμη τύχει της δέουσας αποδοχής από την επιχειρηματική κοινότητα, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να είναι υποχρεωμένη η ίδια να βρει τα στοιχεία και να αποδείξει την παράβαση, γεγονός που καθιστά το έργο μας ακόμη πιο δύσκολο. Σημειώνεται επίσης ότι ο αριθμός των εκκρεμών υποθέσεων έχει σημαντικά μειωθεί τα τελευταία χρόνια  και έχει περιοριστεί περίπου στο ¼ του συνόλου των οκτακοσίων  περίπου  εκκρεμών  και νέων στην πενταετία υποθέσεων.
 
7. Πώς εξηγείτε το γεγονός πως η Επιτροπή σας ξεκίνησε ενέργειες σχετικές με την υπόθεση του αλουμινίου το 1998 αλλά η υπόθεση εκδικάστηκε μόλις το Νοέμβρη του 2014;
Απάντηση: Η εν λόγω καταγγελία υποβλήθηκε στην Υπηρεσία στο πλαίσιο εξέτασης της εξαγοράς συγκεκριμένης εταιρίας από τη φερόμενη ως παραβαίνουσα εταιρία και τα αιτήματά της συνδέονταν με την απαγόρευση ή την έγκριση υπό όρους της εν λόγω συγκέντρωσης (επισημαίνεται ότι η κρίση του ΣτΕ επί της εγκριτικής απόφασης της Ε.Α. εκδόθηκε τον Ιούλιο 2014). Η Υπηρεσία ήδη από το 1998 ζήτησε τα απαραίτητα πρόσθετα και υποστηρικτικά στοιχεία από τον καταγγέλλοντα, ο οποίος επανήλθε μόνο στο τέλος του 2005, όταν ενημερώθηκε από την Υπηρεσία ότι η εν λόγω καταγγελία θα τεθεί στο αρχείο της. Η επί ολόκληρη επταετία αδράνεια του καταγγέλλοντος, δεν είναι υπερβολικό να χρεώνεται στην Επιτροπή;  Επειδή ορισμένοι για δικούς τους ιδιοτελείς λόγους την υπολαμβάνουν υπεύθυνη δια πάσαν νόσον; Σε κάθε περίπτωση η υπόθεση εκδικάστηκε το 2014 και το επόμενο διάστημα αναμένεται η έκδοση της σχετικής απόφασης.
 
8. Πώς εξηγείτε το γεγονός πως η Επιτροπή σας διαπίστωσε ότι η παραβαίνουσα εταιρία στην υπόθεση της βρεφικής πάνας παραβίαζε νόμους περί ανταγωνισμού τον Ιούλιο του 2013, όταν η συγκεκριμένη εταιρία έλεγχε επί μακρόν τεράστιο μερίδιο της εν λόγω αγοράς βρεφικής πάνας και παραβίαζε τους εν λόγω νόμους από το 2003 έως το 2011, όπως αναφέρεται στη σχετική απόφασή σας; Δε θα όφειλε η Επιτροπή σας να έχει δράσει νωρίτερα;
Απάντηση: Η διαπίστωση κάθε παράβασης σχετίζεται με το χρόνο που πραγματοποιείται η έρευνα, η οποία ξεκινά είτε κατόπιν καταγγελίας, είτε αυτεπαγγέλτως στη βάση πληροφοριών που φθάνουν με διαφόρους τρόπους στην Επιτροπή, περί ενδεχόμενης παράβασης από κάποια επιχείρηση ή ένωση επιχειρήσεων και μπορεί να ανατρέχει σε προγενέστερο της έναρξης της έρευνας, όπως εν προκειμένω, χρόνο. Το γεγονός ότι η εν λόγω εταιρία κατείχε ένα μεγάλο μερίδιο αγοράς για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα προφανώς από μόνο του δεν είναι παράνομο. Η κατοχή δεσπόζουσας θέσης μιας επιχείρησης, δεν είναι παράνομη. Απαγορεύεται μόνο η κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης, η οποία πρέπει να είναι επαρκώς τεκμηριωμένη, κατά τα προαναφερθέντα, και αυτό απέδειξε η σχετική Απόφαση της Επιτροπής, πραγματοποιώντας όλα τα αναγκαία μέτρα έρευνας και ελέγχους, από τους οποίους συλλέχθηκαν τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία.

Περαίνοντας τις κατά το δυνατόν συνοπτικές απαντήσεις για τις οποίες είμαι πρόθυμος για οποιαδήποτε περαιτέρω διευκρίνιση θα μου επιτρέψετε να σημειώσω, ότι μάχες χωρίς στρατιώτες δεν κερδίζονται και η Επιτροπή μέχρι τον Απρίλιο του 2011 διέθετε 4-5 στελέχη της Νομικής τεκμηρίωσης για όλη τη χώρα, επιφορτισμένους με επιτόπιους ελέγχους έρευνες, γνωμοδοτήσεις, απαντήσεις, εισηγήσεις, διαγωνισμούς, συζήτηση στην Επιτροπή και πλείστες όσες άλλες εσωτερικές ενασχολήσεις. Κι ότι έχει επιτευχθεί οφείλεται στην εργατικότητα, την αφοσίωση, και την ολοκληρωτική ανάλωση των πολλών, ενάντια στις διαβολές, διαρροές και το ροκάνισμα  ορισμένων άσπονδων φίλων της Επιτροπής για δικούς του ο κάθε ένας λόγους. Και κάτι ακόμη, ορισμένα χρονικά κενά στα οποία γίνεται υπαινιγμός σε μια από τις ερωτήσεις δεν υπονοούν ότι η Επιτροπή αδράνησε και τα στελέχη της  κάθονταν αλλά οφείλεται στο  ότι εισήλθαν στην Επιτροπή νέες πολύ σοβαρότερες ακόμη υποθέσεις (ενδεικτικά έρευνα στα δημόσια έργα και πολλές άλλες) και είναι επόμενο να αλλάξει ο προγραμματισμός, γιατί η βαρύτητα των υποθέσεων παίζει καθοριστικό λόγο.
Δεν είναι, θεωρώ, τυχαίο ότι οι ειδήμονες σε θέματα του Ανταγωνισμού σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, κατατάσσουν την Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού πολύ πάνω του μέσου όρου των Αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε ορισμένα θέματα στις πρώτες θέσεις. Είναι αλήθεια ότι η Επιτροπή από τη φύση και την αποστολή της θίγει συμφέροντα αλλά το ότι δεν κάνει πίσω, εκτιμώ πως δεν πρέπει να είναι προς ψόγο.

Με τιμή
 Δημήτριος Κυριτσάκης