«Δε μοιάζεις με Τσιγγάνα»

Αραγε πόσο εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει ένα ρατσιστικό σχόλιο ή μια ρατσιστική συμπεριφορά; Καθόλου εύκολα αν δεν είσαι δέκτης του σχολίου και της συμπεριφοράς ή αν δεν ανήκεις σε μια «διαφορετική» ομάδα ανθρώπων.

Ανήκοντας κι εγώ σε μια από τις διαφορετικές ομάδες έχω γίνει δέκτης ρατσισμού πάμπολλες φορές με τρόπους που οι περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται. «Δεν μοιάζεις με Τσιγγάνα» σου λένε και πολλές φορές έχοντας όλη τη διάθεση να σε κομπλιμεντάρουν με το συγκεκριμένο σχόλιο. Τι σημαίνει όμως αυτό για μένα; Θα έπρεπε να είμαι πιο μελαψή, πιο βρόμικη, πιο αμόρφωτη; Κάθε μορφής στερεότυπο στο μυαλό του ανθρώπου που σου το λέει έρχεται μπροστά σου σαν εικόνα. Βλέπεις ξεκάθαρα τι πιστεύει για τους ανθρώπους της ίδιας καταγωγής με μένα. Και αυτό είναι ρατσισμός…

Ρατσισμός είναι και ο καλυμμένος, όταν δεν θα σου πει κάποιος κατάμουτρα γιατί δεν σε θέλει στη δουλειά και θα προτιμήσει τον άλλον με τα λιγότερα προσόντα αλλά που ΔΕΝ θα είναι Τσιγγάνος. Ρατσισμός είναι να είναι στην παρέα η Κατερίνα, η Ελένη, η Σοφία και η Τσιγγάνα η Μαρία. Το πρώτο πράγμα που θα πεις γι’ αυτήν όταν θα τη συστήσεις είναι η καταγωγή της. Γιατί δεν θα πεις ούτε για την καταγωγή της Πόντιας Κατερίνας ούτε για τη Μικρασιάτισσα Ελένη. Αλλωστε ποιον αφορά η καταγωγή; Εκτός βέβαια και αν η καταγωγή είναι τσιγγάνικη. Εκεί είναι το πρώτο που λες!

Οσο κι αν προσπαθήσει ένας Τσιγγάνος να καταξιωθεί κοινωνικά θα είναι πάντα ο γύφτος που «άλλαξε» και αυτό, ναι, είναι ρατσισμός.

Οντας λοιπόν σε μια ομάδα ανθρώπων που υφίστανται τον μεγαλύτερο ρατσισμό, η ζωή δεν είναι καθόλου εύκολη. Αν σκεφτεί κανείς πως το ποσοστό του ρατσισμού κατά των Τσιγγάνων αγγίζει το 80%, φανταστείτε πόσο δύσκολο καθίσταται να δουλέψει κάποιος, να πάει σχολείο, να κοινωνικοποιηθεί. Αναφορές βέβαια στον ελλαδικό χώρο για ανθρώπους τσιγγάνικης καταγωγής υπάρχουν από τον 11ο αιώνα μ.Χ., το οποίο σημαίνει πως δεν είμαστε ξένοι στην Ελλάδα. Εχοντας όμως πάντα την ανάγκη να το επισημαίνω μπορεί κάποιος να κατανοήσει το σχεδόν απολογητικό μου αίσθημα. Πόσο θλιβερό είναι να προσπαθείς πάντα να αποδείξεις πως δεν καταπατάς τη γη για την οποία πολέμησαν και οι δικοί σου πρόγονοι μαζί με των άλλων;

Και εκεί κάπου έρχεται η απάντηση στο ερώτημα «γιατί οι Τσιγγάνοι επιλέγουν να ζουν πάντα όλοι μαζί;». Για να νιώθουν ασφάλεια κοντά στους οικείους τους. Γιατί όταν σου επιτίθενται τρέχεις να κρυφτείς στην οικογένειά σου. Και η δική μου φυλή είναι δέκτης επιθέσεων ανά τους αιώνες. Γι’ αυτό μένουμε πάντα ο ένας δίπλα στον άλλον. Και η δράση δημιουργεί αντίδραση και η κοινωνικοποίηση δεν έρχεται ποτέ και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος…

Αν παρατηρήσει κάποιος θα δει πως δεν έχω χρησιμοποιήσει τον όρο Ρομά που επικρατεί τελευταία και υπάρχει συγκεκριμένος λόγος γι’ αυτό. Στην Ευρώπη ύστερα από ψήφισμα καθιερώθηκε ο όρος μειονότητα των Ρομά ο οποίος δεν εκφράζει τους Ελληνες Τσιγγάνους καθότι δεν είναι χαρακτηρισμένη μειονότητα στη χώρα και επ’ ουδενί δεν θέλουν να χαρακτηριστούν μειονότητα.

Ελληνες πολίτες λοιπόν όπως ορίζει το σύνταγμα.

Ελληνες εναντίον Ελλήνων;

Ελληνες δεύτερης κατηγορίας; 

* Η Μαρία Τζαμπάζη είναι κοινωνική διαμεσολαβήτρια, υποψήφια ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ

** Περιοδικό Hot Doc #193, Στον καιρό του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, 1/12/2019