Ηλέκτρα Αποστόλου: «Σήκωσες τα χέρια σου και έδειξες στους ανθρώπους να είναι άνθρωποι»

– Πώς λέγεσαι;

— Ελληνίδα.

— Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου;

— Οι Έλληνες.

— Από πού παίρνεις εντολές;

— Από την πατρίδα…

Αυτές ήταν οι απαντήσεις της κομμουνίστριας Ηλέκτρας Αποστόλου στους βασανιστές της, η οποία άφησε την τελευταία της πνοή στις 26 Ιουλίου του 1944 μετά από φρικτά βασανιστήρια από τους άνδρες της Ειδικής Ασφάλειας στην οδό Ελπίδας. Η ηρωίδα του Ε.Α.Μ έγινε σύμβολο αντίστασης και αγώνα, ενώ πολλοί ποιητές έγραψαν στίχους στη μνήμη της για να τιμήσουν τη δύναμη της ψυχής της, καθώς δεν δέχτηκε να παραδοθεί ούτε την τελευταία στιγμή, ούτε όταν την πέταξαν αιμόφυρτη στην ταράτσα πιστεύοντας ότι δεν θα τα καταφέρει.

«Εγώ όταν πιάνομαι δεν νιώθω καμιά ανησυχία για την απολογία μου, γιατί μόλις περάσω εκείνα τα κατώφλια, βάζω στο νου μου πως δεν έχω πια μνήμη, δεν έχω αυτιά, δεν έχω γλώσσα. Δεν έχω ούτε μιας μέρας παρελθόν». Αυτά είχε πει κάποτε η Ηλέκτρα και τα λόγια αυτά έκανε πράξη κατά τη σύλληψή της. Από το στόμα της δεν βγήκε ούτε μια λέξη…

ΗΛΕΚΤΡΑ, του Γιάννη Ρίτσου

Ηλέκτρα μας,

η ώρα της λευτεριάς έφτασε

κι εσύ λείπεις.

Τις νύχτες

τα χωνιά του ΕΛΑΣ

διαλαλούν τις νίκες μας

κι εσύ δεν ακούς.

Καισαριανή, Παγκράτι, Κοκκινιά

ανεμίζουν τα κόκκινα φλάμπουρα

που ’ραψες, βελονιά τη βελονιά,

πληγή πληγή, με τα χέρια σου,

και συ δε βλέπεις.

Ηλέκτρα μας,

η μυρωδιά απ’ την καιόμενη σάρκα σου

χνωτίζει τα τζάμια στις φτωχές συνοικίες μας,

όμως η φλόγα του αίματός σου

ανάβει το λυχνάρι μας, το τζάκι μας

και τις καρδιές μας,

γράφει με κόκκινο στις μάντρες των εργοστασίων

το τρίγραμμα της ταυτότητάς σου:

ΚΚΕ.

Όταν, με τις φωτιές και τα μαστίγια, οι βασανιστές σου

σε ρώτησαν: «Ποιό τ’ όνομά σου;»

«Ελληνίδα», αποκρίθηκες.

“Όταν σέ ρώτησαν: «Και ποια η φαμίλια σου;»

«Το ΚΚΕ», είπες.

“Όταν σέ ρώτησαν: «Ποια η τελευταία επιθυμία σου;»

«Θάνατος στο φασισμό — αποκρίθηκες —

λευτεριά στο λαό της Ελλάδας,

λευτεριά στους λαούς όλου του κόσμου».

Κι έγινε μέγα φως, κι έλαμψες όλη,

όρθια, φλεγόμενη λαμπάδα

μπροστά στην όρθια Λευτεριά.

Ηλέκτρα μας, —

όχι, λοιπόν. Δε λείπεις.

Ποτέ δεν έλειψες απ’ τον αγώνα,

ποτέ δε θα λείψεις απ’ τη μνήμη μας.

Τούτη την ώρα

στ’ όνομά σου ορκιζόμαστε:

Λευτεριά.

Στ’ όνομά σου ορκιζόμαστε:

Εκδίκηση.

Στ’ όνομά σου ορκιζόμαστε:

να σου μοιάσουμε.

Κοιμήσου ήσυχα.

Κοιμήσου, αδελφή του Κόμματός μας.

Κοιμήσου, κόκκινη αδελφή της Επανάστασης.

Μην πικραίνεσαι

που ’ναι τα μάτια μας λιγάκι κόκκινα.

Δεν είναι από το κλάμα,

μα απ’ την οργή κι απ’ την αγρύπνια,

απ’ την αγρύπνια στο πρώτο χαράκωμα,

εκεί πού στάθηκες πάντα,

εκεί πού έπεσες.

Κοιμήσου ήσυχα, συντρόφισσα.

Κοιμήσου, αδελφή του Κόμματός μας.

Η Λευτεριά κι η Εκδίκηση πλησιάζει.

ΑΘΗΝΑ, Αύγουστος 1944

Δημοσιεύτηκε στη συλλογή «Τραγούδια της Αντίστασης», εκδοτικό «Νέα Ελλάδα», Βουκουρέστι, Οχτώβρης 1951, και στον Ριζοσπάστη 25/7/1976. —Γιάννης Ρίτσος, «Συντροφικά τραγούδια», εκδ. Σύγχρονη Εποχή (4η), Αθήνα 2009

ΗΛΕΚΤΡΑ, του Ασημάκη Πανσέληνου

Δεν είτανε ποτέ η καρδιά σου σύννεφο,

είταν μονάχα ένα όνειρο αγριεμένο,

το ’χαν προσέξει οι ύαινες κι οι πάνθηρες

στο βλέμμα σου όταν ήρθαν να ’βρουν άσυλο,

την ερημία της ζούγκλας φοβισμένες.

Φυσούσε αγέρας στις πτυχές των ρούχων σου

τρικύμιζε ωκεανός μες στα μαλλιά σου

τα παλιοπάπουτσά σου βηματίσανε

πάνου στ’ αχνάρια της Δημιουργίας.

Τη νύχτα που σε κάψαν και σε σκότωσαν

βγήκε ένα δέντρο στο νεκροτομείο

για μια στιγμή στο στήθος σου κελάιδησαν

μαζί όλα τα πουλιά της οικουμένης,

την αντιμέτρησή σου με το θάνατο

τον πρόγκηξες σα νεόπλουτο χωριάτη,

δεν είχες ούτε του ήρωα την αναίδεια

ούτε τη βαρβαρότητα του αγίου,

πάνου στον τάφο σου ήρθε και ξαγρύπνησε

μια νύχτα σιωπηλός ο Δον Κιχώτης.

Ηλέκτρα, Ηλέκτρα, είσαι η Ελλάδα ολάκαιρη,

χώρα της οργισμένης ευλογίας,

Ελλάδα, Ελλάδα, σήκωσες τα χέρια σου

κι έδειξες στους ανθρώπους να είναι ανθρώποι

Ανθολογία Ελληνικής Αντιστασιακής Λογοτεχνίας 1941-1944, τόμος ΙΙ Ποίηση, εκδ. Ηριδανός