Επιδημιολογικά δεδομένα στην Ελλάδα

Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο και συγκεκριμένα προ της πανδημίας της Covid-19 μπορεί να ανατρέξει κανείς στα στοιχεία που έχει συλλέξει η ακαδημαϊκή κοινότητα αναφορικά με την αντιμετώπιση λοιμωδών νοσημάτων στην Ελλάδα. Πότε άρχισε η χώρα μας να ακολουθεί τις πρακτικές των αναπτυγμένων χωρών για τη μετάβαση στα επιδημιολογικά νοσολογικά πρότυπα που αποσκοπούσαν στη μείωση των λοιμωδών νοσημάτων; Ποιες αιτίες συνέβαλαν στην ανοσοποίηση του πληθυσμού; Επανέρχονται παλαιές μορφές λοιμωδών νοσημάτων προκαλώντας θανάτους; «Ιχνηλατώντας» την πτυχιακή εργασία της Ελένης Ζούκα «Η διαχρονική εξέλιξη των λοιμωδών νοσημάτων» του 2016 στο –τότε– ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας θα δοθούν οι ανάλογες απαντήσεις.

Η μετάβαση του επιδημιολογικού νοσολογικού προτύπου για τη μείωση των λοιμωδών νοσημάτων συντελέστηκε το 1950. Με βασιλικό διάταγμα καταγράφηκε το σύνολο των θεωρούμενων τότε «επιδημικών νοσημάτων» και καθορίστηκαν σε γενικές γραμμές οι διαδικασίες για την πρόληψη και τη δήλωσή τους. Μάλιστα τη δεκαετία του 1950 καταγράφηκαν περίπου 400.000 κρούσματα μεταδοτικών νοσημάτων ανά έτος, ενώ από το 1970 και έπειτα –σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ)– καταγραφόταν σημαντική πρόοδος στον έλεγχο και τον περιορισμό πολλών λοιμωδών νοσημάτων.

Η πρόοδος ήταν απόρροια της ανοσοποίησης του πληθυσμού μέσω μαζικών εμβολίων, της εισαγωγής νέων αντιβιοτικών, της συνεχούς βελτίωσης στη διατροφή και στις συνθήκες υγιεινής καθώς και της επιτήρησης των μεταδοτικών νοσημάτων. Σύμφωνα με την Ελένη Ζούκα, παράδειγμα αποτελεί η «εκρίζωση της ευλογιάς, της διφθερίτιδας, της πολιομυελίτιδας, του τετάνου και ο περιορισμός της φυματίωσης». Ωστόσο δεν πρέπει να υποτιμηθεί η επανεμφάνιση παλαιών νοσημάτων, γεγονός που ανέκαθεν προβλημάτιζε τους υπεύθυνους εκπόνησης στρατηγικών για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας. Οπως σημειώνει η πρώην πρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού στο βιβλίο «Δημόσια υγεία: Θεωρία – Πράξη – Πολιτικές», τα συχνότερα μεταδοτικά νοσήματα που παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα τη διετία 2005 έως 2006 ήταν η βρουκέλλωση, οι σαλμονελλώσεις, η φυματίωση και η ιλαρά.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, παρά τη συνεχόμενη μείωση της συχνότητας εκδήλωσης μεταδοτικών νοσημάτων, αυξανόταν ο αριθμός όσων χρειάζονταν νοσηλεία είτε εξαιτίας της εμφάνισης νέων μεταδοτικών νοσημάτων και νέων επιδημιών είτε λόγω του βαθμού επαγρύπνησης του πληθυσμού και των υγειονομικών υπηρεσιών. Παράλληλα ο εμβολιασμός έχει συμβάλει τα μέγιστα στην πρόληψη ασθενειών, καθώς –σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την πρόληψη των μεταδοτικών νοσημάτων την περίοδο 2008 έως 2012– τα περισσότερα νοσήματα παρουσιάζουν επίπτωση μικρότερη ή ίση με 0,3 περιστατικά ανά 100.000 άτομα. Εξαίρεση ήταν –κατά τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ– η βρουκέλλωση (1,1/100.000), η μηνιγγίτιδα (1,7/100.000), η φυματίωση (6,9/100.000), οι ηπατίτιδες Α (1,4/100.000) και Β (0,8/100.000) και η σαλμονέλλωση (9,4/100.000). Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία της πτυχιακής εργασίας που αντλήθηκαν από την ΕΛΣΤΑΤ, οι θάνατοι από λοιμώδεις και παρασιτικές νόσους από 18,5% το 1938 είχαν περιοριστεί στο 1% το 2013. 

* Περιοδικό Hot Doc #202, «Οι πανδημίες που μας άλλαξαν», 05/4/2020