Είναι δύσκολο, σε μια δεκαετία όπως αυτή που φτάνει στο τέλος της, να προσπαθείς να ξεχωρίσεις ένα στοιχείο. Αφενός γιατί ουσιαστικά καλείσαι να διαχωρίσεις την προσωπική σου γραμμή μέσα στα χρόνια αυτά, με την πορεία της ευρύτερης κοινωνίας. Αυτό σημαίνει πως είναι πιθανόν οι όμορφες προσωπικές στιγμές να έρχονται σε κόντρα με τις άσχημες που αφορούν το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, την περιοχή σου, την πόλη σου, την χώρα. Ένα παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι η επιστροφή από το ταξίδι του μέλιτος. Έπειτα από πολλές ώρες στο αεροπλάνο, άνοιξα το κινητό. Πρώτη είδηση ήταν το μαχαίρωμα του Παύλου από Χρυσαυγίτη.
Σε μια δεκαετία λοιπόν που η χώρα βίωσε μια πρωτοφανή οικονομική και κοινωνική κρίση, νομίζω πως είναι άδικο να σταθούμε σε κάτι προσωπικό, ή σε κάτι που αφορά κάτι από τα «δεύτερα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή μας», όπως είναι το ποδόσφαιρο ή η μουσική.
Χάσαμε πολλά, τις μέρες των δικών μας 20s, την περίοδο που μπήκαμε στα τριάντα και μάθαμε να βλέπουμε κάποια πράγματα αλλιώς. Έχει ειπωθεί αρκετές φορές ότι η βαθύτερη συνέπεια της κρίσης ήταν στην παιδεία ενός λαού που ούτως ή άλλως απέναντι σε συγκεκριμένα ζητήματα είχε προκατάληψη και παρωπίδες. Η μετάλλαξη των χρόνων αυτών έφερε κι άλλες απώλειες. Χάσαμε την λογική, τουλάχιστον αυτό που θεωρούσαμε πριν ως λογική. Χάσαμε την ενσυναίσθηση, την μαχητικότητα, την δίψα για να αλλάξουμε. Είδαμε συμπολίτες μας να ψηφίζουν το ναζιστικό μόρφωμα και να το βάζουν στην Βουλή, να σαγηνεύονται από fake news και φαινόμενα τύπου Σώρρα, να αναζητούν… ελληνικές λύσεις και να δίνουν ψήφους σε γελωτοποιούς της alt right.
Είδαμε ανθρώπους να καίγονται ζωντανοί και άλλους να πνίγονται, ηλικιωμένους στον δρόμο, να τρώνε από τα σκουπίδια, απελπισμένους να αυτοκτονούν και να πεθαίνουν από τα μαγκάλια. Γνωρίσαμε την ανάδυση των troll και το απρόσωπο μίσος των Social Μedia, καθώς και την εργαλειοποίησή του. Διαβάσαμε εμετικά πρωτοσέλιδα, με εξόφθαλμα ψέματα και ιστορίες φαντασίας σε παρακμιακά site και εφημερίδες, τα οποία όμως αποδείχθηκε πως έχουν ένα μεγάλο κοινό που τα στηρίζει. Βλέπουμε την αστυνομία να εισβάλει στα σπίτια, να γδύνει κόσμο στον δρόμο και να μην τρέχει τίποτα.
Μέσα σε όλη αυτή τη μετάλλαξη, το βαθύτερο σκοτάδι ήρθε με το προσφυγικό. Η μεγαλύτερη ήττα μας. Ως χώρα, ως κοινωνία. Είδαμε παιδιά να ξεβράζονται στις ακτές νεκρά και ανθρώπους να ζουν στη λάσπη και τα σκουπίδια, επειδή επέλεξαν να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή μακριά από βόμβες και πολεμοχαρείς ηγέτες. Οι εικόνες από τη Μόρια έρχονται ξανά και ξανά στο μυαλό μου τούτες τις ώρες που η δεκαετία φτάνει στο τέλος της. Μήνες, χρόνια ολόκληρα πέρασαν και δεν καταφέραμε να τις αλλάξουμε. Ανατρέχω ξανά στα στοιχεία γύρω από τα παιδιά που έγιναν μια ακόμα στατιστική στη Μεσόγειο. Θα μπορούσαν να είναι παιδιά μου. Θα μπορούσαν να είναι παιδιά σου.
Το χειρότερο είναι πως το σκοτάδι έφερε αναισθησία, αδράνεια. Οι εικόνες κάποια στιγμή ξεκίνησαν να μην σοκάρουν. Το τέρας άρχισε τελικά να μοιάζει οικείο. Τα πούλμαν που μετέφεραν παιδιά γνώρισαν «μπλόκα» από εξαγριωμένους κάτοικους, που δεν τα ήθελαν στην περιοχή τους. Έγιναν καταλήψεις σε σχολεία προκειμένου να αποκλειστούν παιδιά από την εκπαίδευση. Παιδιά από την εκπαίδευση. Σε περιοχές με προσφυγικό υπόβαθρο. Πώς διάολο να τα χωνέψεις όλα αυτά;
Κι όμως, το σκοτάδι έσπασε κάποιες φορές από αχτίδες αλληλεγγύης. Είναι αρκετές για να σκεφτόμαστε πιο αισιόδοξα για την επόμενη δεκαετία; Θα πω ναι. Καλή χρονιά.
