«Ιερά» και επικίνδυνα fake news

Επίσημη πρώτη σήμερα για την υλοποίηση της εντολής Χρυσοχοΐδη. Ο εισαγγελέας Πρωτοδικών της Αθήνας Νικόλαος Στεφανάτος διενεργεί, όπως μάθαμε, προκαταρκτική εξέταση με αφορμή δημοσιεύματα και αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διακινούν θεωρίες συνωμοσίας, καλώντας σε μη συμμόρφωση με τα μέτρα που επιβάλλει η κυβέρνηση για την αποφυγή της εξάπλωσης του κορονοϊού. 

Αντικείμενο της έρευνας αποτελούν τα στοιχεία από τις επίμαχες αναρτήσεις που έχει αποστείλει στην Εισαγγελία το Τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ. Πρόκειται για αναρτήσεις που πάνω-κάτω υποστηρίζουν ότι ο ιός είναι «παραμύθι» και παροτρύνουν τον κόσμο να απορρίπτει πρόστιμα και κυρώσεις, όπως και να μην εφαρμόζει τα περιοριστικά μέτρα.

Είναι γεγονός ότι από το ξέσπασμα κιόλας της πανδημίας έχουμε ακούσει και διαβάσει τα πιο πιθανά κι απίθανα σενάρια – από την «παραγωγή» και διασπορά του ιού μέχρι το κάλεσμα σε «αντίσταση» κ.ο.κ. Και δεν πρόκειται καν για ελληνική πατέντα. Λίγες μόνο μέρες έχουν περάσει από τις αντι-Covid διαδηλώσεις στο Βερολίνο, π.χ., που έχουν και συνέχεια. 

Η γενικότερη κρίση που συνόδευσε και συνοδεύει την πανδημία και η ανασφάλεια που επέφερε στις ζωές όλων αποτελούν ιδανικό έδαφος για να καρποφορήσει η καχυποψία. Πεδίο δόξης λαμπρό για πεποιθήσεις όπως «Τι μας κρύβουν;» ή προτροπές συνήθεις στα ακροδεξιά του διαδικτύου του τύπου «Δείτε το πριν το κατεβάσουν». Ο φόβος μπροστά στο άγνωστο ή και στο δυσεξήγητο μπορεί να βρει καταφύγιο σε εύπεπτα στερεότυπα σε σχέση με τον έλεγχο που επιχειρούν οι όποιες «ελίτ».

Κανείς δεν αρνείται ότι οι θεωρίες συνωμοσίας, στον βαθμό που υιοθετούνται, μπορεί να κρύβουν σοβαρούς κινδύνους. Πολύ περισσότερο που εν προκειμένω αυτό που διακυβεύεται είναι το υπέρτατο αγαθό της δημόσιας υγείας, οπότε η ανάγκη προστασίας προβάλλει ακόμα πιο επιτακτική. Μιλάμε για ζήτημα ζωής και θανάτου, με τη φράση να είναι από τις λίγες φορές που δεν συνιστά ρητορική υπερβολή. 

Είναι όμως ρεαλιστικό να χτυπάς την παραπληροφόρηση με απαγορεύσεις; Να ποινικοποιείς την – πράγματι ακραίας μορφής και επικίνδυνη – έκφραση γνώμης και να αναμένεις ότι δεν θα προκαλέσεις τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα; Πόσο πιθανό είναι η απαγόρευση να μην θρέψει περαιτέρω ακριβώς εκείνες τις αντιλήψεις που προσπαθείς να περιορίσεις;

Θα ήταν ευχής έργο να επιβαλλόταν μια απαγόρευση και να ξεμπερδεύαμε μια και καλή με παρανοϊκά σενάρια που γίνονται δημοφιλή. Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς δεν χτίζεται όμως με εντολή του εισαγγελέα. Μια συνέπεια λόγων και έργων θα ήταν σίγουρα πολύ πιο λειτουργική. 

Η λογική «στην Εκκλησία δεν κολλάει – στην πλατεία κολλάει», τα πολλά μέτρα και σταθμά που βλέπουμε σε καθημερινή βάση από κάθε και σε κάθε αρμόδιο φορέα είναι πάντως η πιο σίγουρη συνταγή για να παραμείνουμε στο έλεος του κάθε «ψεκασμένου». Αλλά για όλα αυτά θα χρειαστεί να αποφανθούν οι δικαστικές αρχές μας.