Μουσικές "πινελιές" σε στιγμές εξεγέρσεων

Μπορεί η μουσική να χωρέσει σε ένα τοπίο εξέγερσης, πολέμου ή βίαιων συγκρούσεων; Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα μιας αφνίδιας μουσικής παρέμβασης κατά τη διάρκεια τέτοιων στιγμών. Σε κάποιες περιπτώσεις η μουσική μπορεί να ξαφνιάσει και να προκαλέσει αμηχανία, σε άλλες να συγκινήσει και να καταφέρει να παρακινήσει τον κόσμο, ενώ άλλες φορές κατηγορείται ως  αποπροσανατολιστική, αφού σπέρνει μάταιες ελπίδες ότι μπορεί κάτι να αλλάξει μόνο με αυτόν τον τρόπο. Όποια και να είναι όμως η πιο σωστή οπτική, η εμφάνιση της μουσικής κατά τη διάρκεια τέτοιων στιγμών, φανερώνει ότι είναι άρρηκτα δεμένη με τους ανθρώπους, τις ιστορίες τους και τις εξεγέρσεις τους.

Ας θυμηθούμε μερικά παραδείγματα:

Η φωτογραφία τραβήχτηκε τον Οκτώβριο του 2011 στις ταραχές στη Λιβύη στην πόλη της Σύρτης. Ένας κιθαρίστας έκανε ξαφνικά την εμφάνιση του κατά τη διάρκεια των αιματηρών συγκρούσεων ανάμεσα στους υποστηρικτές του Καντάφι και σε αυτούς που αντιμάχονταν την πολιτική του. Ο άνθρωπος αυτός παίζει κιθαρά, τη στιγμή που οι σφαίρες πέφτουν γύρω του βροχή.

Ο βραβευμένος Έλληνας φωτογράφος, Άρης Μεσσήνης, είχε αναφέρει σε συνέντευξη του στο Channel 4: “Καθώς τον κοίταζα μέσα από τον φακό, συνειδητοποίησα πως με τη μουσική του, προσπαθούσε να ενθαρρύνει και να δώσει τον τόνο στις συγκρούσεις. Πρακτικά, ήταν αδύνατο να ακούσουν τη μουσική του. Η απόσταση ανάμεσα μας ήταν πολύ μικρή, ωστόσο οι ήχοι από τις σφαίρες ήταν πολύ δυνατότεροι. Όση ώρα ήμουν εκεί, δεν συμμετείχε με κάποιον άλλον τρόπο σε ότι διαδραματιζόταν, παρά μόνο με την κιθάρα του”.

Οh Bella Ciao στην πλατεία Ταξίμ

Ο Davide Martello έπαιξε για αρκετές συνεχόμενες νύχτες μουσική στο κέντρο της πλατείας Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, κατά τη διάρκεια των μεγάλων κινητοποιήσεων ενάντια στον Ταγίπ Ερντογάν. Κάποιες μέρες είχε παίξει ακόμα και για 13 ώρες συνεχόμενες πιάνο, δημιουργώντας συγκίνηση και έντονα συναισθήματα στους διαδηλωτές. Το πιάνο του Martello «κάλυψε» αρκετές φορές τους βίαιους ήχους από τις αστυνομικές επιθέσεις στην πλατεία Ταξίμ.

Φωτογραφία από το πρακτορείο Reuters:

Οπως είχε πει ο ίδιος σε συνέντευξη του: “Ένοιωθα ότι ο κόσμος ήταν χαρούμενος και για μένα ήταν ευχαρίστηση να μοιράζομαι μαζί του αυτό το μοναδικό συναίσθημα. Δεν ξέρω πόση επίδραση μπορούσε να έχει η μουσική σε αυτήν την κατάσταση, αλλά μετά τις πρώτες μέρες σκέφτηκα ότι η τέχνη μπορεί να προσφέρει και αυτή κάτι και να αλλάξει την πολιτική”.

 

 

 

Ένα πιάνο στα οδοφράγματα του Κιέβου

Φωτογραφία που τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια των μεγάλων διαδηλώσεων στην Ουκρανία ενάντια στον Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Ο Markiyan Matsekh παίζει πιάνο μπροστά στις δυνάμεις της αστυνομίας, που είναι επιφορτισμένες με την φύλαξη της Προεδρικής Διοίκησης. Το ρεπερτόριο του περιελάμβε από Chopin και Beatles μέχρι το τραγούδι “We are the champions” των Queen. Η φωτογραφία κυκλοφόρησε ευρέως στο διαδίκτυο και η πρώτη λήψη έχει πιστωθεί σε πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους και πρακτορεία. Οι αστυνομικοί παρακολουθούσαν στην αρχή αμήχανοι. Και μετά πέρασαν στην… αντεπίθεση, βάζοντας στη διαπασών ρωσικά ποπ τραγούδια.

 

Το πείραμα των “Αγανακτισμένων”

Οι κινητοποιήσεις των Αγανακτισμένων το 2011 στην Ελλάδα, αποτέλεσαν το αποκορύφωμα των αντιμνημονιακών διαδηλώσεων και κατάφεραν να συνδέσουν το πιο ετερόκλητο “παζλ” ανθρώπων και πολιτικών  δυνάμεων.

 

Όταν οι δυνάμεις των ΜΑΤ αποφάσισαν να επιτεθούν βίαια και να εισβάλουν στην κάτω πλευρά της πλατείας Συντάγματος, ένα κομμάτι των διαδηλωτών επέλεξε να απαντήσει με χορό και τραγούδι, στέλνοντας ίσως το μήνυμα ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να δεχτει επίθεση. Σε ένα σουρεαλιστικό σκηνικό, όπου ο καλλιτέχνης παίζει μουσική με μαντήλι στη μύτη, και άλλοι τρέχουν γύρω του με μάσκες προσπαθώντας να απωθήσουν τα ΜΑΤ, ένα μικρό πανηγύρι έχει στηθεί μέσα στην πλατεία. Εκ του αποτελέσματος, η προσπάθεια δεν απέφερε καρπούς, αφού τα ΜΑΤ αδιαφόρησαν πλήρως για ότι συνέβαινε και απάντησαν με δεκάδες δακρυγόνα που έπνιξαν την πλατεία, ακριβώς εκεί που είχε στηθεί ο χορός.

 

 

 

Ο τσελίστας του Σεράγεβο

Μία παλαιότερη φωτογραφία, που απεικονίζει τον θρυλικό τσελίστα του Σεράγεβο, τον Smailovic, τραβηγμένη το 1922. Ο Smailović έπαιζε συχνά με το τσέλο του σε ερειπωμένα κτίρια. Ένα από αυτά ήταν η Εθνική Βιβλιοθήκη, όπου τραβήχτηκε και η φωτογραφία.

Έπαιζε ακόμα σε κηδείες, έστω και γίνονταν συχνά στόχοι από ελεύθερους σκοπευτές. Όταν μια βόμβα σκότωσε 22 άτομα που περίμεναν στην ουρά για ψωμί, κατά τη διάρκεια του πολέμου, πήρε το τσέλο του και επί 22 μέρες -μία για κάθε νεκρό- έπαιζε μουσική στα ερείπια.