O δρόμος που δείχνει το Βερολίνο: Η στέγαση δεν είναι προϊόν

Ο νόμος που εγκρίθηκε από τις τοπικές αρχές του Βερολίνου, συγκεκριμένα από τη γερουσία του κρατιδίου αυτή την εβδομάδα, μετά από συμφωνία μεταξύ της Αριστεράς, των Σοσιαλδημοκρατών και των Πρασίνων, ισχύει για 1,5 εκατομμύριο διαμερίσματα στην πόλη που κατασκευάστηκαν πριν από το 2014, με τους ενοικιαστές να προστατεύονται για πέντε χρόνια από αύξηση ενοικίου. Ο νόμος που θα ισχύσει αναδρομικά από τον Ιούνιο του 2019, αναμένεται να ψηφιστεί το αργότερο στις αρχές του 2020 από τη βουλή του Βερολίνου.

Καθώς το κόστος στέγασης στη γερμανική πρωτεύουσα έχει αυξηθεί κατακόρυφα, τον νόμο αυτό υποδέχτηκαν θερμά εκατομμύρια ενοικιαστές, ενώ οι ιδιοκτήτες δεν άργησαν να δείξουν την δυσαρέσκειά τους, κάνοντας λόγο για επιστροφή σε «σοσιαλιστικές εποχές». Μάλιστα, ισχυρίζονται ότι θα επιδιώξουν την κατάργηση του νόμου μέσω της δικαστικής οδού, καθώς φοβούνται ότι θα επέλθει στεγαστική κρίση λόγω αντιδικιών που θα προκύψουν. Από την άλλη, οι ενοικιαστές κάνουν λόγο για «ιστορική ευκαιρία» να διασφαλιστεί ότι τα ενοίκια θα είναι προσιτά για τα πλατιά στρώματα του πληθυσμού και δε θα εκτοπίζονται δια της βίας να αναζητήσουν στέγη στα προάστια.

Τα όρια των τιμών

Συγκεκριμένα, ο νόμος περιορίζει τα ενοίκια σε μέγιστη τιμή τα € 9,80 ανά τετραγωνικό μέτρο, εξαιρουμένων των λογαριασμών, σε μια εποχή που το σημερινό μέσο ενοίκιο ανέρχεται στα € 11,60.

Στις επιμέρους ρυθμίσεις του νόμου προβλέπεται μεταξύ άλλων ότι από το 2022 και μετά μπορεί λόγω πληθωρισμού να αυξηθεί το ενοίκιο ως και 1,3% ετησίως και ως και 1 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο σε περίπτωση ανακαίνισης. Την ίδια στιγμή όμως, οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να αυξήσουν το ενοίκιο όταν αλλάξει ο ενοικιαστής. Εξαίρεση αποτελούν οι κατοικίες με ενοίκιο κάτω των 5 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, όπου ο νόμος επιτρέπει αύξηση μέχρι 1 ευρώ.

Ο νέος ενοικιαστής δεν θα πληρώνει περισσότερο από 9,80 ευρώ το τ.μ. (χωρίς τα κοινόχρηστα), ανεξάρτητα με το ύψος του ενοικίου παλιότερα. Διευκρινίζεται, μάλιστα, ότι υπάρχοντα ενοίκια που είναι κατά 20% υψηλότερα από 9,80 ευρώ το τ.μ. θεωρούνται «τοκογλυφικά ενοίκια» και πρέπει να μειωθούν. Το ανώτατο όριο των μελλοντικών ενοικίων διαμορφώνεται στα 11,76 ευρώ το τ.μ. (9,80 ευρώ συν 20%).

Οι πολιτικές διεργασίες για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης

«Τα επόμενα πέντε χρόνια, οι ενοικιαστές δεν πρέπει πλέον να φοβούνται ότι θα χάσουν τη στέγη τους εξαιτίας υπερβολικών αυξήσεων στα νοίκια ή εξαιτίας του υψηλού κόστους εκσυγχρονισμού των κατοικιών» δήλωσε η γερουσιαστής για την αστική ανάπτυξη, Katrin Lompscher. Η γερουσιαστής της Αριστεράς, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων εντός του συνασπισμού, όχι μόνο θέλησε να απαγορεύσει τις μελλοντικές αυξήσεις των ενοικίων, αλλά πρότεινε τον καθορισμό του ενοικίου με βάση το εισόδημα. Ωστόσο, οι Σοσιαλδημοκράτες, εκπροσωπούμενοι από το δήμαρχο του Βερολίνου, Μάικλ Μίλλερ, αντέδρασαν σθεναρά, με αποτέλεσμα ο νόμος να αποτελεί προϊόν συμβιβασμών από όλες τις πλευρές.

Καθώς το ζήτημα της αύξησης των ενοικίων δεν αποτελεί απλά μια… «βερολινέζικη» ιδιαιτερότητα αλλά ζήτημα που απασχολεί μια σειρά από ευρωπαϊκές πόλεις, η νομοθέτηση περιορισμών στην αυθαιρεσία των ιδιοκτητών αποτελεί σημαντική εξέλιξη. Ωστόσο το Βερολίνο, δεν «ανακάλυψε» σήμερα το πρόβλημα.

Ήδη από το 2016 όπου οι τιμές των ενοικίων εκτοξεύτηκαν, το Βερολίνο πέρασε νόμο προστασίας της κατοικίας από εταιρείες real estate που κερδοσκοπούν ή από τη μαζική χρήση τους ως καταλύματα τύπου Airbnb.

Στους δρόμους ενάντια στους «καρχαρίες»

Οι πρόσφατες διαδηλώσεις ενάντια στους «καρχαρίες» της αγοράς, ανέδειξαν το ρόλο των κερδοσκόπων της αγοράς ακινήτων ως τους ενόχους για τις αδιανόητες αυξήσεις των ενοικίων.

Οι διαδηλωτές τον περασμένο Απρίλη κατονόμασαν ως υπαίτιους για τον διπλασιασμό των ενοικίων εταιρείες όπως η Deutsche Wohnen και η Vonovia, οι οποίες έχουν αγοράσει χιλιάδες κτίρια. Η Vonovia είναι μια εταιρία που το 2018 αύξησε το μέσο ενοίκιό της κατά 4,2%. Η εταιρεία διαθέτει περίπου 350.000 διαμερίσματα.

Χιλιάδες Βερολινέζοι ήρθαν αντιμέτωποι, λόγω αυτής της κατάστασης, αντιμέτωποι με την εξής διαδικασία: ακύρωση του μισθωτηρίου, εκσυγχρονισμός και ανακαίνιση του κτιρίου και στη συνέχεια νέα εκμίσθωση με μεγάλη αύξηση στο ενοίκιο.

Η απάντησή τους ήταν να βγουν μαζικά στους δρόμους για να διαδηλώσουν απέναντι στις αυξήσεις, ενώ παράλληλα ξεκίνησαν εκστρατεία για τη διενέργεια τοπικού δημοψηφίσματος με τη συλλογή υπογραφών.

Οι πρόσφατες εξελίξεις φαίνεται να δικαιώνουν, σε ένα βαθμό τις διεκδικήσεις των κατοίκων που κινητοποιήθηκαν ενάντια στις αυξήσεις στα ενοίκια και τις εταιρείες που κερδοσκοπούν, ωστόσο η εφαρμογή του νόμου στην πράξη θα είναι αυτή που θα δείξει αν το στεγαστικό ζήτημα στο Βερολίνο αντιμετωπίστηκε επαρκώς, ή όχι.

Σε κάθε περίπτωση, κινήσεις σαν αυτές αποτελούν έναν χρήσιμο «οδηγό» αντιμετώπισης ενός φαινομένου που έχει χτυπήσει και τη δική μας πόρτα, εδώ, στην Αθήνα. Το κέντρο – και όχι μόνο – έχει γίνει απροσπέλαστο για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται σε αυτή την πόλη, με αποτέλεσμα να «εκτοπίζονται» σε πιο απομακρυσμένες περιοχές. Το Airbnb αποτελεί εφιάλτη για μια σειρά από ενοικιαστές που εκδιώκονται από τα σπίτια τους, ώστε ο ιδιοκτήτης με μια μίνι ανακαίνιση να το μισθώσει ως κατάλυμα Airbnb, με τους ενοικιαστές να μένουν απροστάτευτοι από το νόμο.

Όπως ακριβώς φώναξαν στους δρόμους οι βερολινέζοι, η στέγαση δεν είναι προϊόν.