Η απόφαση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να φωτιστούν δημόσια κτίρια με σκίτσα του περιοδικού Charlie Hebdo ως απάντηση στον ισλαμικό φανατισμό και στον αποτρόπαιο αποκεφαλισμό του καθηγητή Σαμιέλ Πατί προκάλεσε πολλές συζητήσεις γύρω από την ελευθερία της έκφρασης, τις αξίες της Ευρώπης, την απομόνωση κοινωνικών ομάδων. Ηταν απαραίτητη αυτή η κίνηση για να περάσει το μήνυμα; Ο Δημήτρης Χριστόπουλος θεωρεί ότι η ελευθερία της έκφρασης είναι σε αυτήν τη συγκυρία ένα πρόσχημα για έναν πόλεμο θρησκειών και πολιτισμών, ενώ ο Χρήστος Φραγκονικολόπουλος εκτιμά πως δεν χωρούν υποχωρήσεις μπροστά σε ζητήματα αξιών, και η απομόνωση των φανατικών δεν ισχύει μόνο για τους φανατικούς ισλαμιστές.
Πόλεμος πολιτισμών, από το Δημήτρη Χριστόπουλο*
Σε μια συγκυρία όπου ένα γενικευμένο δικαίωμα μη προσβολής έχει κατακάτσει σαν νέφος στις δημοκρατίες μας, πραγματικά με βάζει σε σκέψεις η επίκληση της ελευθερίας της έκφρασης στρεφόμενη εναντίον μιας θρησκευτικής ομάδας. Νιώθω σαν να ζούμε σε μια εποχή όπου όλοι μπορούν να αξιώνουν να μην προσβάλλονται, με εξαίρεση τους μουσουλμάνους, διότι εκεί ορθώνεται η ελευθερία της έκφρασης. Κάτι δεν πάει καλά εδώ λοιπόν…
Πολλές συζητήσεις γύρω από τις ευρωπαϊκές αξίες προκάλεσε η δημόσια ανάρτηση των σκίτσων.
Το επίδικο δεν είναι η ελευθερία της έκφρασης, αλλά κάτι άλλο που σχετίζεται με το μείζον θέμα της σύγχυσης μεταξύ της τζιχάντ και του Ισλάμ ή τη γενικευμένη ισλαμοφοβία που αυτή που προκαλεί. Βλέπω ανθρώπους που καλοπροαίρετα αλλά αφελώς στηρίζουν τις επιλογές της γαλλικής κυβέρνησης, βλέπω άλλους να νιώθουν δικαιωμένοι διότι ευθύς εξαρχής θεωρούσαν πως το Ισλάμ δεν έχει θέση στις κοινωνίες της Δύσης και βλέπω και άλλους να στέκονται αμήχανοι ενώπιον της απάνθρωπης βαρβαρότητας του τζιχαντισμού από τη μία και του ηγεμονικού ρατσισμού που στιγματίζει όλους τους μουσουλμάνους από την άλλη.
Ξέρω πως η συζήτηση αυτή είναι πολύ πολύ δύσκολη και δημιουργεί νέα μέτωπα και αντιπαραθέσεις, πλην όμως δεν πρέπει να μας παρασύρουν τα φαινόμενα. Τα πιο σημαντικά είναι αυτά που δεν λέγονται. Πάντα. Και αυτό που δεν λέγεται σήμερα είναι ότι η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι η αιτία αυτής της διαμάχης, αλλά το πρόσχημά της. Ας το σκεφτούμε αυτό.
Το ότι είμαστε υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης μας επιτρέπει να διακρίνουμε το χιούμορ ενός Σεφερλή –ή του όποιου σεξιστή, ομοφοβικού, ρατσιστή κ.λπ.– από το καταλυτικό φίνο χιούμορ που χλευάζει θρησκείες και ιερές ιδεολογίες, χωρίς να στοχεύει μόνο σε μία. Αλλο πράγμα να κάνω μάθημα στο Πάντειο με αντικείμενο τη βλασφημία που διώκεται στο Πακιστάν, π.χ., δείχνοντας τα δανικά σκίτσα του Μωάμεθ, και άλλο να αναρτώ φάτσα κάρτα αυτά τα σκίτσα ως γιγαντοαφίσες σε περιοχές όπου ζουν μουσουλμάνοι. Το τι λέμε και το τι όχι εξαρτάται πρωτίστως από το πλαίσιο που το λέμε και δευτερευόντως από το περιεχόμενο.
Η Γαλλική Δημοκρατία έχει κάθε λόγο να προφυλάσσεται από τη βαρβαρότητα. Οι γιγαντοαφίσες, όμως, στα δημόσια κτίρια δεν προφυλάσσουν ούτε τη δημόσια ασφάλεια ούτε την ελευθερία της έκφρασης. Αντιθέτως, χρησιμοποιούν την τελευταία ως πρόσχημα για έναν πόλεμο θρησκειών και πολιτισμών. Αυτό θέλουμε;
* Ο κ. Δημήτρης Χριστόπουλος είναι καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Απομόνωση φανατικών, από το Χρήστο Φραγκονικολόπουλο*
Ο Μακρόν ξεκαθάρισε ότι η Γαλλία θα συνεχίσει να υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης, επισημαίνοντας ότι δεν θα σταματήσει η δημοσίευση των σκίτσων του Μωάμεθ. Υπάρχουν, όμως, αναλυτές και πολιτικοί που υπογραμμίζουν ότι η επιλογή αυτή όχι μόνο ενισχύει το ενδεχόμενο μιας θρησκευτικής σύγκρουσης, αλλά αυξάνει και τον κίνδυνο για περισσότερα βίαια περιστατικά σε χώρες της Ευρώπης.
Σωστά, το ενδεχόμενο αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει υποχωρήσουμε σε ζητήματα αρχών και αξιών που λύθηκαν την εποχή του Διαφωτισμού, ειδικότερα σε μια περίοδο όπου οι κάθε είδους θρησκευτικοί και πολιτικοί φανατικοί βαδίζουν με τη λογική/ αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσμο διέπονται από έναν σκοπό, την εκπλήρωση του οποίου επιχειρούν με τη βία και την αυτολογοκρισία να επιβάλλουν.
Σε μια Ευρώπη που πέρασε δύο παγκοσμίους πολέμους και ήρθε αντιμέτωπη με το φάσμα του ολοκληρωτισμού, αυτό που έχουμε κερδίσει είναι η ελευθερία του λόγου, ο σεβασμός στην αντίθετη άποψη, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα και την προαγωγή της ετερότητας. Η ύπαρξη αντίπαλων απόψεων, συγκρουόμενων αναγκών και αντιτιθέμενων συμφερόντων κάνουν αναπόφευκτη τη διαφωνία ως προς τους κανόνες υπό τους οποίους ζουν οι άνθρωποι. Από την άλλη, στις φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης, αυτό που όλοι και όλες αναγνωρίζουμε είναι ότι, προκειμένου να επηρεάσουμε αυτούς τους κανόνες ή να διασφαλίσουμε την ισχύ τους, πρέπει να συνεργαστούμε με άλλους, μέσα από τον διάλογο και την πειθώ, μέσα από θεσμούς του κράτους και της κοινωνίας, όπου τα κοινωνικά σχίσματα, εκφράζονται, διοχετεύονται, με ζητούμενο την αναζήτηση διευθέτησης των διαφορών μας.
Αυτό πρέπει να το διαφυλάξουμε και ο Μακρόν καλά κάνει και μας το υπενθυμίζει. Η απομόνωση των φανατικών, όμως, απαιτεί και τον σχεδιασμό και την υλοποίηση στρατηγικών που διευκολύνουν την ενσωμάτωση, με πολιτικές ίσων ευκαιριών και μείωση των κοινωνικών αντιθέσεων. Η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση, με στόχο όχι μόνο να απομονώσει τους ισλαμιστές εξτρεμιστές, αλλά και ακραία μορφώματα, όπως το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν, που ποντάρουν στον στιγματισμό των μετριοπαθών μουσουλμάνων, στριμωγμένων ανάμεσα στους φανατικούς ισλαμιστές και την ακροδεξιά μισαλλοδοξία. Ταυτόχρονα, όμως, οφείλει να προφυλάξει και τις αρχές της.
* Ο κ. Χρήστος Φραγκονικολόπουλος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και ΜΜΕ στο τμήμα Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ.
Πηγή: kathimerini.gr
