Πλήρη επιβεβαίωση του σκανδάλου Novartis αποτελεί η καταβολή αποζημίωσης ύψους δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ από το αμερικανικό δημόσιο στους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος (whistleblowers) στις ΗΠΑ για τη συνεισφορά τους στη διαλεύκανση της υπόθεσης, που οδήγησε τον φαρμακευτικό κολοσσό να καταβάλει περί τα 340 εκατ. ευρώ στο αμερικανικό δημόσιο.
Πρόκειται για εξέλιξη η οποία επιβεβαιώνει την εγκυρότητα και αξιοπιστία όσων έχουν καταθέσει οι προστατευόμενοι μάρτυρες. Γι’ αυτό έχει ήδη αποφανθεί η ελληνική Δικαιοσύνη με απαλλακτικό βούλευμα του δικαστικού συμβουλίου του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου για τις στημένες διώξεις σε βάρος δημοσιογράφων που αποκάλυψαν το σκάνδαλο Novartis. Αποφάνθηκε επίσης το Ειδικό Δικαστήριο που απάλλαξε την εισαγγελέα διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη για τις κατηγορίες που αντιμετώπιζε επειδή έκανε τη δουλειά της.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Documento, τουλάχιστον έξι πρόσωπα τα οποία συνεργάστηκαν με τις αμερικανικές αρχές κατέθεσαν αίτηση για την καταβολή αποζημίωσης. Από αυτούς οι αμερικανικές αρχές απέρριψαν έπειτα από ενδελεχή αξιολόγηση τους δύο. Μεταξύ αυτών και ο καθηγητής Νίκος Μανιαδάκης, ο οποίος φέρεται να είχε δώσει αρκετές πληροφορίες για το «Harvard project». Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, οι Αμερικανοί έκριναν ότι ο Μανιαδάκης ήταν «αναξιόπιστος» λόγω της στάσης που τήρησε στη χώρα μας. Σε ό,τι αφορά τους αποζημιωθέντες, το ύψος της αποζημίωσης κυμαίνεται στα 30-40 εκατ. δολάρια μόνο για την περίπτωση της Ελλάδας.
Η καταβολή της αποζημίωσης και η επικύρωση της εγκυρότητας των μαρτύρων που συνεπάγεται είναι και ο λόγος που μια σειρά από υπουργούς της κυβέρνησης Μητσοτάκη, με μπροστάρη τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, επανέφεραν το ζήτημα της αποκάλυψης των ταυτοτήτων των προστατευόμενων μαρτύρων.
Την ίδια ώρα ο γνωστός δικηγόρος των ΗΠΑ Στίβεν Κον, ο οποίος εκπροσώπησε τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, απευθύνει με συνέντευξή του στο Documento ηχηρό μήνυμα προς την ελληνική κυβέρνηση. Οπως εξηγεί, οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος «προστατεύονται από την αμερικανική νομοθεσία και το δίκαιο των ΗΠΑ». Μάλιστα, σε περίπτωση που η ελληνική κυβέρνηση επιχειρήσει να αποκαλύψει τα ονόματα των πληροφοριοδοτών, τότε προειδοποιεί ότι με αίτημα που θα καταθέσει στις ΗΠΑ θα ζητήσει «την αποπομπή της Ελλάδας από τον ΟΟΣΑ» και την «έκδοση ενταλμάτων σύλληψης από την Interpol για τη σύλληψη των Ελλήνων αξιωματούχων», για «παρεμπόδιση της αμερικανικής Δικαιοσύνης και παραβίαση των δικαιωμάτων των πληροφοριοδοτών».
Γιατί δεν πήρε λεφτά ο Μανιαδάκης
Σύμφωνα με πληροφορίες του Documento, οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος κατέθεσαν αίτηση για αποζημίωση ενώπιον της ειδικής επιτροπής του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης. Επρόκειτο για τουλάχιστον έξι πρόσωπα τα οποία συνεργάστηκαν με τις αμερικανικές αρχές, αφού πρώτα οι Αμερικανοί ήλεγξαν την αξιοπιστία τους και τα στοιχεία που προσκόμισαν. Η αμερικανική νομοθεσία για τους προστατευόμενους μάρτυρες ορίζει ρητά ότι τα αιτήματα των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος για την καταβολή αποζημίωσης κατατίθενται αφού έχει ολοκληρωθεί η έρευνα των αρχών, έχουν επιβληθεί τα πρόστιμα στους παραβάτες και οι τελευταίοι τα έχουν καταβάλει στο αμερικανικό Δημόσιο. Στην προκειμένη περίπτωση τα αιτήματα για την απονομή «βραβείου» (award), όπως αποκαλείται, έγιναν αφού η Novartis κατέβαλε το πρόστιμο των 340 εκατ. δολαρίων στο αμερικανικό δημόσιο. Στη συνέχεια η επιτροπή αξιολόγησε κάθε αίτημα ξεχωριστά. Επειτα από σχεδόν τρία χρόνια αξιολόγησης οι Αμερικανοί απέρριψαν τις δύο από τις έξι αιτήσεις.
Μια από τις απορριφθείσες αιτήσεις ήταν του καθηγητή Δημόσιας Υγείας Ν. Μανιαδάκη. Οι λόγοι της απόρριψης είχαν να κάνουν με τον «διπλό» του ρόλο στην Ελλάδα που είχε αποτέλεσμα να κριθεί από τους Αμερικανούς «αναξιόπιστος». Ο Μανιαδάκης ήταν προστατευόμενος μάρτυρας στην Ελλάδα με την κωδική ονομασία «Γιάννης Αναστασίου», καθώς και στις ΗΠΑ. Στη συνέχεια κατέστη κατηγορούμενος από την Εισαγγελία Διαφθοράς (απαλλάχθηκε με βούλευμα το 2022).
Ο Μανιαδάκης ήταν μία από τις βασικές «πηγές» του Κώστα Βαξεβάνη στην υπόθεση Novartis, όπως είχε καταθέσει επισήμως στην ανακρίτρια του Ειδικού Δικαστηρίου Κωνσταντίνα Αλεβιζοπούλου όταν ο εκδότης του Documento κατέστη κατηγορούμενος με στημένο κατηγορητήριο, για να απαλλαγεί στη συνέχεια πανηγυρικά. Ο Κ. Βαξεβάνης είχε καταθέσει ηχητικό ντοκουμέντο με τον Μανιαδάκη ο οποίος τον ενημέρωνε το 2018 για συναντήσεις του με τον κεντρικό τραπεζίτη Γιάννη Στουρνάρα. Σύμφωνα με όσα είχε πει ο Μανιαδάκης στον εκδότη του Documento, ο Στουρνάρας τον φώναξε στο γραφείο του και τον απείλησε λέγοντάς του ότι «ή θα είσαι μαζί μας ή όταν γίνουμε κυβέρνηση θ’ αλλάξουμε το νομικό καθεστώς και θα σε γαμήσουμε».
Τέσσερις μάρτυρες πήραν 40 εκατ. δολάρια
Οι τέσσερις μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος που κρίθηκαν ως αξιόπιστοι αποζημιώθηκαν από το αμερικανικό δημόσιο. Το ποσό κυμαίνεται από 30 έως 40 εκατ. δολάρια σύμφωνα με πληροφορίες του Documento. Τα χρήματα αυτά αφορούν αποζημίωση μόνο στους μάρτυρες που συνεργάστηκαν για το σκάνδαλο Novartis στην Ελλάδα. O φαρμακευτικός κολοσσός κατέβαλε στις ΗΠΑ συνολικά 340 εκατ. δολάρια στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού. Από αυτά τα 315 εκατ. δολάρια αφορούσαν αθέμιτες πρακτικές στην Ελλάδα την περίοδο 2012-15. Τα υπόλοιπα αφορούσαν πρακτικές διαφθοράς της Novartis σε Βιετνάμ και Νότια Κορέα. Για τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος που παρείχαν στοιχεία και πληροφορίες για τις χώρες αυτές το ποσό της αποζημίωσης έφτασε τα 16 δισ. δολάρια.
Η Δικαιοσύνη είχε ήδη απορρίψει το αίτημα Σαμαρά
Στο μεταξύ, το ζήτημα της αποκάλυψης των ταυτοτήτων των προστατευόμενων μαρτύρων, που επανέφεραν στην «ατζέντα» υπουργοί της ελληνικής κυβέρνησης και ο πρώην πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς, έχει κριθεί από την ελληνική Δικαιοσύνη και μάλιστα σε ανώτατο επίπεδο. Πρόκειται για το υπ’ αριθμόν 25/2022 βούλευμα του δικαστικού συμβουλίου του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου με το οποίο απαλλάχθηκαν ομόφωνα από όλες τις στημένες κατηγορίες που τους είχαν ασκηθεί για την υπόθεση Novartis τόσο ο Κ. Βαξεβάνης όσο και οι υπόλοιποι δημοσιογράφοι.
Σύμφωνα με το βούλευμα, οι προστατευόμενοι μάρτυρες ήταν «ουσιώδεις» και «συνέβαλαν με τα στοιχεία και το υλικό που κατείχαν στην αποκάλυψη των ως άνω αξιόποινων πράξεων». Το δικαστικό συμβούλιο ανέφερε επίσης ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες είχαν εντοπιστεί από τους εισαγγελείς διαφθοράς από τις καταθέσεις που είχαν δώσει στο FBI.
Σε ό,τι αφορά το επιχείρημα πως οι προστατευόμενοι μάρτυρες κατέθεσαν παράνομα στην Ελλάδα επειδή προσδοκούσαν οικονομικό όφελος εξαιτίας των καταθέσεών τους στις ΗΠΑ, στη σελίδα 262 του υπ’ αριθμόν 25/2022 βουλεύματος σημειώνεται: «Η αιτίαση ότι παρανόμως χαρακτηρίσθηκαν ως μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος διότι προσδοκούν ίδιο όφελος από τις καταθέσεις τους στις δικαστικές αρχές των ΗΠΑ είναι απορριπτέα. Τούτο διότι η ύπαρξη τυχόν ιδίου οικονομικού οφέλους κατά το νομικό καθεστώς των ΗΠΑ δεν απαγορεύει τον ως άνω χαρακτηρισμό τους από την εισαγγελία διαφθοράς στην Ελλάδα, εφόσον το όφελος αυτών – χρηματικό ποσό, που έλαβαν ή πρόκειται να λάβουν από τις αρχές των ΗΠΑ, δεν έχει ως προϋπόθεση την κατάθεσή τους στην Ελλάδα, δηλαδή οι καταθέσεις στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα δεν συνδέονται αιτιωδώς και συνακόλουθα η κατάθεσή τους στις ΗΠΑ δεν τους καθιστά ανεπιτήδειους μάρτυρες στην Ελλάδα».
Στίβεν Κον
Εάν αποκαλυφθούν ονόματα, οι Ελληνες αξιωματούχοι θα συλληφθούν
Συνέντευξη στον Βαγγέλη Τριάντη
Ηχηρό μήνυμα με πολλαπλούς αποδέκτες στέλνει μέσω του Documento ο Αμερικανός συνήγορος των Ελλήνων μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος Στίβεν Κoν. O δικηγόρος δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Τον Μάρτιο του 2024 χαρακτηρίστηκε από το περιοδικό «Forbes» ως ένας από τους 200 κορυφαίους δικηγόρους στις ΗΠΑ, ενώ έχει πρωτοστατήσει σε αρκετές από τις μεγαλύτερες υποθέσεις «whistleblowers» στις ΗΠΑ και διεθνώς.
Μεταξύ αυτών η υπόθεση της ελβετικής τράπεζας UBS με πληροφοριοδότη δημόσιου συμφέροντος τον Αμερικανικής καταγωγής Μπράντλεϊ Μπίρκενφελντ (είχε μιλήσει παλαιότερα στο Documento). Ο Μπίρκενφελντ ήταν τραπεζίτης και διαχειριστής περιουσίας στην UBS στην Ελβετία και αποκάλυψε ένα τεράστιο σύστημα φοροδιαφυγής. Η UBS αναγκάστηκε να καταβάλει πρόστιμο 780 εκατ. δολαρίων και να παραδώσει τα ονόματα περισσότερων από 4.450 φορολογουμένων στις ΗΠΑ. O Μπίρκενφελντ αποζημιώθηκε με 104 εκατ. δολάρια για τη συνεργασία του με τις αμερικανικές αρχές.
Υπουργοί της ελληνικής κυβέρνησης ζητούν να αρθεί το καθεστώς ανωνυμίας των προστατευόμενων μαρτύρων για την υπόθεση Novartis. Πώς σχολιάζετε τη στάση αυτή;
Στη φαρμακοβιομηχανία Novartis επιβλήθηκαν κυρώσεις για δωροδοκίες στην Ελλάδα. Το μόνο ζήτημα που απομένει είναι ποιος στην ελληνική κυβέρνηση πήρε αυτές τις δωροδοκίες. Σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία, οποιοσδήποτε πληροφοριοδότης στην Ελλάδα που παρείχε πληροφορίες στην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Novartis προστατεύεται από τον νόμο. Οι ταυτότητές τους προστατεύονται από τον νόμο. Η κυβέρνηση της Ελλάδας έχει την υποχρέωση, σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες και τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ κατά της Δωροδοκίας, να τιμά τους νόμους των Ηνωμένων Πολιτειών κατά της δωροδοκίας.
Οι απόπειρες των αξιωματούχων στην Ελλάδα να υπονομεύσουν τους νόμους των ΗΠΑ κατά της δωροδοκίας και να αποκαλύψουν τις ταυτότητες των Ελλήνων αξιωματούχων που έλαβαν δωροδοκίες θα συνιστούσαν παραβιάσεις της Σύμβασης του ΟΟΣΑ κατά της Δωροδοκίας, της οδηγίας της ΕΕ για τους προστατευόμενους μάρτυρες και του διεθνούς δικαίου.
Τι ισχύει στις ΗΠΑ για τις αποζημιώσεις σε προστατευόμενους μάρτυρες;
Η υπόθεση Novartis ελέγχεται από το δίκαιο των Ηνωμένων Πολιτειών. Οποιοι πληροφοριοδότες παρείχαν στοιχεία στις Ηνωμένες Πολιτείες προστατεύονται. Δεν γνωρίζω εάν κάποιος Ελληνας πολίτης έχει λάβει οποιαδήποτε αποζημίωση βάσει της ελληνικής νομοθεσίας. Εάν η κυβέρνηση της Ελλάδας προσπαθήσει να υπονομεύσει τον νόμο των ΗΠΑ περί διαφθοράς στην αλλοδαπή, η Ελλάδα θα πρέπει να υποστεί αυστηρές κυρώσεις ή να αποβληθεί από τον ΟΟΣΑ.
Προφανώς για να δώσουν χρήματα οι ΗΠΑ στους μάρτυρες έκριναν ότι τα στοιχεία που τους παρείχαν ήταν αξιόπιστα. Σωστά;
Οι μάρτυρες-καταγγέλλοντες δικαιούνται πλήρη εμπιστευτικότητα σύμφωνα με το αμερικανικό δίκαιο. Οποιαδήποτε προσπάθεια παραβίασης αυτών των νομικών δικαιωμάτων θα συνιστούσε, κατά τη γνώμη μου, ποινική παρεμπόδιση της αμερικανικής Δικαιοσύνης και εκφοβισμό των μαρτύρων. Το αν κάποιοι πληροφοριοδότες απέκτησαν χρήματα στην υπόθεση αυτή και το αν οι μάρτυρες αυτοί είναι πολίτες της Ελλάδας είναι εμπιστευτικές πληροφορίες της αστυνομίας των ΗΠΑ. Δεν υπάρχει καμία απολύτως απόδειξη ότι η ελληνική κυβέρνηση ή οποιαδήποτε οντότητα στην Ελλάδα πλήρωσε ή αποζημίωσε τους πληροφοριοδότες. Υπάρχουν αποδείξεις ότι μέλη της ελληνικής κυβέρνησης έλαβαν δωροδοκίες κατά παράβαση του νόμου των ΗΠΑ για τις πρακτικές διαφθοράς στο εξωτερικό.
Εάν αποκαλύψουν τα ονόματα των προστατευόμενων μαρτύρων, τι θα σημάνει αυτό για το κράτος δικαίου στη χώρα μας;
Εάν η ελληνική κυβέρνηση αποκαλύψει τα ονόματα των πληροφοριοδοτών, θα ζητήσουμε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιδιώξουν την αποπομπή της Ελλάδας από τον ΟΟΣΑ και να εκδοθούν εντάλματα από την Interpol για τη σύλληψη όλων των Ελλήνων αξιωματούχων που ευθύνονται για παρεμπόδιση της αμερικανικής Δικαιοσύνης και παραβίαση των δικαιωμάτων των πληροφοριοδοτών σύμφωνα με το αμερικανικό δίκαιο.
