Χόρχε Λουίς Μπόρχες: «Το υλικό σου είναι ο χρόνος – Είσαι μία μία η κάθε στιγμή»

Με αφορμή την επέτειο της γέννησής του, ας θυμηθούμε μερικές από τις πιο σημαντικές φράσεις του και δύο ξεχωριστά ποιήματα του.

Τι μας έμαθε ο Μπόρχες για τη ζωή; 

-Γίνεται κανείς σπουδαίος με όσα διαβάζει, όχι με όσα γράφει

-Πρέπει να διαλέγουμε προσεκτικά τους εχθρούς μας γιατί στο τέλος καταλήγουμε να τους μοιάζουμε

-Η κόλαση και ο παράδεισος μου φαίνονται δυσανάλογα. Οι πράξεις των ανθρώπων δεν αξίζουν τόσο

-Εγώ δεν μιλάω ούτε για εκδίκηση ούτε για συγχώρεση, η λήθη είναι η μόνη εκδίκηση και η μόνη συγχώρεση

-Είμαστε η μνήμη μας, είμαστε αυτό το χιμαιρικό μουσείο από αλλοπρόσαλλα σχήματα, αυτός ο σορός από σπασμένους καθρέφτες

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Ποίημα στους φίλους»

Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις

για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,

ούτε έχω απαντήσεις

για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙

όμως μπορώ να σ’ ακούσω

και να τα μοιραστώ μαζί σου.

Δεν μπορώ ν’ αλλάξω

το παρελθόν ή το μέλλον σου.

Όμως όταν με χρειάζεσαι

θα είμαι εκεί μαζί σου.

Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματα σου.

Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου

να κρατηθείς και να μη πέσεις.

Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου

δεν είναι δικές μου.

Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο.

Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια

αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,

όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο

που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.

Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου

όταν κάποιες θλίψεις

σου σκίζουν την καρδιά,

όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου

και να μαζέψω τα κομμάτια της

για να την φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.

Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι

ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.

Μόνο μπορώ

να σ’ αγαπώ όπως είσαι

και να είμαι φίλος σου.

Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν

τους φίλους μου και τις φίλες μου,

δεν ήσουν πάνω

ή κάτω ή στη μέση.

Δεν ήσουν πρώτος

ούτε τελευταίος στη λίστα.

Δεν ήσουν το νούμερο ένα ούτε το τελευταίο.

Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.

Να εκπέμπεις αγάπη.

Να ξέρεις ότι είμαστε εδώ περαστικοί.

Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.

Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.

Να ακούμε την καρδιά μας.

Να εκτιμούμε τη ζωή.

Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι

ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος

στη λίστα σου.

Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.

Ευχαριστώ που είμαι.

Ποιητική Τέχνη

Να κοιτάς το ποτάμι που είναι χρόνος και νερό και να θυμάσαι πως ο χρόνος είναι πάλι ένα ποτάμι, να ξέρεις πως πλανιόμαστε σαν το ποτάμι και οι μορφές μας χάνονται σαν το νερό.

Να νιώθεις πως η αγρύπνια είναι ένας άλλος ύπνος όπου ονειρεύεσαι πως δεν κοιμάσαι, κι ότι ο θάνατος που η σάρκα μας τον τρέμει, είναι ο ίδιος θάνατος που κάθε νύχτα μάς φαίνεται ύπνος.

Να βλέπεις πως η μέρα ή ο αιώνας είναι σύμβολο της κάθε μέρας του ανθρώπου και του χρόνου του, να μεταλλάσσεις την επιδρομή του χρόνου, σε μουσική, σε ψίθυρο και σύμβολο. Να βλέπεις πως ο θάνατος είναι ύπνος, το δειλινό ένα χρυσάφι μελαγχολικό, αυτή είναι η ποίηση η αθάνατη κι ασήμαντη.

Μα η ποίηση ξανάρχεται σαν την αυγή και σαν το δειλινό. Καμιά φορά τα βράδια, ένα πρόσωπο μας κοιτάει από τα βάθη ενός καθρέφτη η τέχνη πρέπει να ‘ναι σαν και τούτο τον καθρέφτη που μας αποκαλύπτει το ίδιο μας το πρόσωπο.

Λένε πως ο Οδυσσέας, χορτασμένος στα θαύματα, έκλαψε από αγάπη μόλις φάνηκε η Ιθάκη χλωρή και ταπεινή. Η τέχνη είναι τούτη η Ιθάκη η αιώνια χλωρή – κι όχι τα θαύματα.

Κι ακόμα, είναι όπως το αέναο ποτάμι που κυλάει και στέκεται και μέσα του αντιφεγγίζει ο ίδιος ο Ηράκλειτος, που συνεχώς αλλάζει κι είναι ο ίδιος και ταυτόχρονα άλλος, έτσι ακριβώς, όπως και το αέναο ποτάμι.

Πηγή: Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ποιήματα, μετάφρ. Δ. Καλομοίρης, Ελληνικά Γράμματα, 1995